Жаҳонгир Маматов׃ “ИАК”

 

14. ЖИГАРИСТОН ёки ДАДАХОННИНГ ҲИКОЯСИ

Хастахонада эдим. Ўша кезлари Каримов билан курашимиз авжига чиққанди. Ҳукумат касалхонасидаги дўхтирлар “Томоғингизни амалиёт қилишимиз керак, ангинангиз юракка таъсир қилмоқда”, деб қўйишмади. Бир ҳафтада ўтиб кетар, деб ўйладим. Аммо 57 кун касалхонада ётдим. Ўшанда негадир амалиёт учун бошқа касалхонага олиб боришди. Амалиёт пайтида томоғимдан қон очилди. Қонни тўхтатамиз, деб пахта босиб қўйишди ва чиқиб кетишди. Умр йўлдошим ва қайнонам қидириб, топиб келишганда, менинг нафасим қайтиб, юзларим қорая бошлаган экан. Амалиёт қилган дўхтир эса кетиб қолган.

Навбатчи келиб томоғимга тиқилиб қолган пахтани олган. Менга амалиётдан олдин қон босимини кўтарадиган дори беришган экан. Ҳамшира “Бу қон босимингизни оширади-ку?”, дея амалиётдан кейин мазкур дорини бермай қўйди. Умр йўлдошим шундан сўнг доим ёнимда турди. Энди тузалиб қолган кунларим эди, ҳамкасбим, таниқли журналист дўстим Дадахон Ёқубов кириб келди. Ранг-рўйида қон йўқ. Гарчи амалиётдан чиққан бўлсам ҳам у ҳол-аҳвол сўрамасдан,

-Мени тепди, – деди.

Дарров англадим. Президент тепган. Чунки дўстим Ислом Каримовга ёрдамчи эди. Аммо амалиётдан чиққаним учун унга дарҳол жавоб бера олмадим.

-Айтинг, нима қилай? Истеъфо ёзай-ми, кетай-ми? – деди у.

-Нима бўлди ўзи? – деб аранг сўрадим.

У билан яқин дўст эдик, бирга ишлаганмиз. Жуда яхши журналист. Кўнгли очиқ йигит.

-Жигаристонга бориб, қишлоқни тупроқ босиб қолишини ўргандим. Мутахассислар бир неча марта юқорига хат ёзиб, хавфдан огоҳ этишган экан. Агар олди олинса, шунча одам ўлиб кетмасди. Президентга кириб, “Жиноятчи шу ерда экан, сиздан хатни яширишган” деганимни биламан. “Жаҳонгирни душман дер эдим, сен етти марта зиёд душман экансан!” деб сўкиб тепа кетди…

Тошкент вилоятининг Жигаристон қишлоғида фожиа юз берганди.Олимлар бир неча йиллардан бери бу ерда тепаликлар кўчиб, қишлоқни босиб қолиши мумкинлиги ҳақида огоҳлантиришган, лекин ҳукумат эътибор бермаган. Ҳатто президентга ҳам бир неча марта мактуб ёзишган экан. Аммо ҳукумат раҳбарлари бу жойга фожиа юз бериб, кўплаб одамлар тупроқ остида қолиб кетгандан кейин боришди. Гўё уларнинг қисматига ачинган бўлишди. Дадахон Ёқубов фожиадан анча олдин мактублар президент девонига келганидан хабар топган. Лекин бу мактублар президентга кўрсатилганидан эса бехабар бўлган.

Дадахон билан бирга “Ҳаёт қувончлари ва ташвишлари” деб номланган ва халқ орасида машҳур бўлиб кетган бир неча дастурни биргаликда тайёрлаганмиз. Биргаликда 1990 йилнинг Наврўзида 26 соатлик марафон кўрсатувини уюштирганмиз. У Намангандан депутат бўлиб сайланганда ишончли вакил бўлиб бориб, уни тарғиб қилганман. Шу боис яқин дўстимга президентнинг бундай муносабатидан жуда ранжиганман.

Орадан бир-икки йил ўтиб эшитиб қолдим. Президент Дадахонга бир шикоят хатини бериб Иштихон тумани ҳокими Тўрақул Йўлдошевни текшириб келишни буюрибди. Тўрақул ака Совет давридаёқ телевидениеда пахта масаласини шарҳлаб, танилиб қолган сиёсатчи эди. Одамлар билан қандай муомала қилишини, кимнинг кўнглини қандай топишни биларди. Олий мажлиснинг сессиялар ўтадиган залида ҳамманинг ўз ўрни бор ва менинг ўрним Тўрақул ака билан ёнма-ён тушиб қолгани учун мажлис очилишидан олдин доим ҳангома қилиб ўтирар эдик.

Бизнинг еттинчи сессиядаги тўполонимиздан кейин кимдир Тўрақул Йўлдошев ҳам фитнанинг ичида бор, у ҳам Мирсаидовнинг одами, деган экан, ҳар ҳолда шундай кейин бир шикоят хати уюштирилиб, Дадахонни текширишга юборишган. Дадахон Тўрақул акани ёқлаб ҳисобот ёзиб қайтибди.

Шундан кейин Каримов Тўрақул Йўлдошевнинг ўзини чақирган ва у баъзан Мирсаидов билан ҳам учрашганини тан олган. Бир туман раҳбарининг Бош вазир билан учрашиши табиий нарса. Бунинг устига Тўрақул ака Каримов билан ҳам, Мирсаидов билан ҳам илгари бирга ишлаган. Шундан кейин девондаги “қулоқ”лардан бири Дадахон ундан пора олган, деб айтган экан. Тўрақул ака бу тўҳматдан хабардор экан.

Шундан кейин Каримов иккинчи марта Дадахонга қўл кўтарган дейишади. Буни ўша кезда Туроб Тўла кўчасидаги Ёзувчилар союзи биносида ишлаганлар айтиб юришади. Аммо бу қанчалик ҳақиқат билмайман. Балки бир кун Дадахонни учратсам бу ҳақда сўраш имконим бўлади.

Лекин ўшанда Дадахоннинг Жигаристонга бориб келиб, ўтказган тафтиши туфайли Каримовнинг яна бир жинояти ҳақида хабардор бўлгандим.

Дадахон Ёқубов билан ижодий ҳамкорлигимизнинг чўққиси 1990 йилда ўтказилган Наврўз телемарафони бўлганди.

Шуни айтиш керакки, ўша кезларда Дадахон ёнига жуда истеъдодли кишиларни тўплаган эди. Масалан, режиссёрлар Мели Маҳкамов ва Тамара Маҳкамова ўзбек телесанъатининг фавқулодда таланти инсонлари эдилар. Мели ака жуда хушмуомала, топқир, билимли бўлиш билан бирга содда ва кишининг кўнглига жуда тез йўла топадиган одам эди.

“Ҳаёт қувончлари ва ташвишлари” дастурларининг ҳам ўқ илдизи шу одам эди, десам, Дадахон асло хафа бўлмаса керак. Мели Маҳкамов Ўзбекистон телевидениесида халқнинг меҳрини қозонган кўплаб асарларга режиссерлик қилган эдилар.

Дадахон ва Мели ака билан гаплашиб телемарафонни 24 соатга мўлжаллаган эдик.

Телемарафон учун асосий хамиртурушни Самарқанддан топгандик. Таъқиқларга қарамай Ургутда халқ байрамни март ойининг ўрталарида бошлаб юборарди. Бизнинг боришимиз билан бу минг-минглаб одам чиққан катта сайлга айланиб кетди. Видео ёзувларни ана шу сайллар давомида тасмага ёзиб олдик.

Ўша кунлари иқтидорли врач Таҳсин Ҳамидов Самарқанддаги Республика болалар маркази-шифохонасида Ойбек деган боланинг аянчли ҳолидан бизни хабардор этиб, агар ёрдам қилинмаса у ҳаётини йўқотиши мумкинлигини айтди.

Бориб кўрдик ва даҳшатга тушдик. Ойбекнинг аҳволини сўз билан тасвирлаш мумкин эмас. Ўшанда видеоёзувларимизни кўрганлар орасида йиғламаган инсон оз бўлса керак.

Кейин ўзига ўт қўйган келинчкаларни бориб кўрдик. Ногиронлик аравачаси ололмаган момолар… Уйлари йиқилиб ётган отахонлар… Шу зайл воқеалар бир -бирига уланиб, катта дастурнинг хамиртуруши ҳозир бўлди. Албатта, бунинг техник жиҳатларини бир нуқтага келтириш учун Дадахон ва Мели акалар бир неча тунларни тонгга уладилар.

Бугунги каби ўша кезда ҳам Наврўзнинг дўстлари қатори душманлари ҳам бор эди. Айниқса, Ўзбекистонда Наврўз расман қатағон қилиниб, ўрнига “Навбаҳор” деган уйдирма байрам қўйилганига ҳали кўп бўлмаган эди.

Наврўз телемарафони икки инқилобни бирдан бажарди.

Биринчиси, Наврўзни ҳамма жойда очиқ халқ сайлига айлантирди. Ўшанда биз билан бирга халқимиз ҳам ухламади. Бутун мамлакат сайлга чиқди.

Иккинчиси, дастурлар аввалдан қоғозларда ёзилиб, цензурадан ўтгандан кейингина экранга чиқарилиши қатъий тартибга айланган Ўзбекистонда биз 36 соат давомида мутлоқ эркин гапирдик, дилимизда нима бўлса тилимизда ҳам шу эди. Цензурасиз ҳам яшаш мумкинлигининг исботи эди бу! Яъни “Халқимиз демократияга тайёр эмас” деганларнинг юзига бир тарсаки тортилганди.

Телемарафон кўпчиликнинг ҳаётини ўзгартириб юборди. Дадахон, Мели акага Ўзбекистонда хизмат кўрсатган санъат арбоби, менга Ўзбекистонда хизмат кўрсатган журналист унвонини олиб келди бу дастур. Телемарафонда қатнашган бошқа кўплаб ижодкорлар ҳам турли унвонларни олгандилар.

Наврўз Дадахон Ёқубов ҳаётининг катта қисмига айланди. У мазкур марафонда тушган маблағларни ишга солиш учун “Наврўз” фондини очди ва ўзи бошқарди. Жуда кўп одамларга ёрдам қилди.

-Наврўз телемарафони мустақилликнинг шамолини олиб келди,- деган эди ўзбек адибларининг яқин дўсти, самарқандлик сиёсат ва давлат арбоби Тошбўри Қиличев ўшанда.-Биз ҳам ўз сўзимизни ўзимиз гапира олишимиз мумкинлигини кўрсатди бу!

Лекин Ислом Каримов Наврўз байрамини ҳам ўзиники қилиб олди ва байрам катта сиёсий саҳнага айланди.

(ДАВОМИ БОР).

http://turonzamin.org/2013/07/12/iak14-2/#more-22712