Nov 282014
 

 

Ғафуржон Йўлдошев: Тирикчилик (роман)

16 – боб

Қамбарали Тошмирзани уйидан чиқиб, шаҳарга жўнади. Шаҳарлик холасининг ўзи тенги ўғли, милицияда ишловчи Тўравойни ишхонасига борди. Милиция майори кийимидаги Тўравой Қамбарали билан очиқ чеҳрада қўл олишди. Одатий ҳол-аҳвол сўрашганларидан кейин, Тўравой иш столи устидаги қоғозларни титкилашда давом этаркан, “Ҳозир, ўтириб тур”, деди, стуллардан бирига имо қилиб.

– Жа ишинг кўп шекилли а? – сўради Қамбарали стуллардан бирига секин ўтираркан.
– Ҳэ-онасини … қоғозбозлик-да! – сўкинди Тўравой. – Шу иплос қоғоз тўлдиришни, биласан ёшлигимдан жиним суймайди. Ким шуни ўйлаб чиқарган бўлса-ям, онасини …! Ҳа-қўявур! Ўзингдан гапир, тинчмисан? Биз томонга қандай шамол учирди?

Қамбарали холаваччасининг вақтини кўп олмаслик ниятида дарров мақсадга ўтди:

– Тўра, шу… менга ўн минг сўм зарур бўп қолди. Топганда қайтариш шарти билан бериб тур.

Эртаман биттасидан қарз олгандим, ҳозир эшитсам акаси Россияда ўлиб қопди. Энди акасининг ўлигини қишлоққа олиб келиб кўмишмоқчи. Шунга пулини қайтариб берай дегандим.

– Ким экан у? – сўради Тўравой қоғоз титкилашда давом этган кўйи.

– Ким – ким экан?

– Ўша, сенга пул берганда. Ким – у ўзи?

– Ҳа биттаси-да, сен танимайсан, қишлоғимиздан.

– Мен тушунмадим, пулини сўраб, қисталанг қиляптими? – қоғозлардан бош кўтарганича сўради Тўравой.

– Ҳа-йўқ, мендан сўрагани йўқ, ҳалиги… нимайди… ўзи пулни қайтиб беринг деб сўрагани йўғ-у, лекин менга ноқулай бўляпти-да.

– Ия! –таажжубди Тўравой Қамбаралига тик қараганича. – Ҳозир ноқулай бўладиган замон қоптими? Осиб қўй, онасини эмсин! Индамай юравер, агар бир-икки уйингга келиб, пулимни беринг деса, менга айтасан, мана бу ерга чақириб, йигитларга тайинлайман, яхшилаб гурсиллатади, миясига туяди, ана ундан кейин, набарўт, сенга яна қўшимча пул беради. Жа гап уқмайдиган бўлса, подвалга бир-икки кун димиқтириб қўямиз, мулла минган эшакдай бўлиб қайтиб чиқади, кейин икки дунёда сендан пул сўрамайдиган бўлади.

– Йўқ, Тўра, сен тушунмадинг, – деди Қамбарали. – У мендан пул сўрамаяпти. Аслида, пулини қайтиб бермасам ҳам сўрамайди. Фақат мени ўзим шуни қайтиб беришим керак деяпман-да, чунки акаси Россияда мардикорлик қилаётувди, ўлдиришиб боришибди ўша ерда, энди шунга, ўликни олиб келиб, кўмишни ўзи бўлмайди-ю! Шунга, мени ўзим ўн минг сўмини қайтариб берсам, дегандим.

– Э Қамбар, ғиртмисан сен-э! Ҳа-ахир қистамаса нима қиласан пулини қайтариб бериб! Мен сени ва-а-абши тушунмаяпман! Пул берганни бетига қарама дейдиган замон ҳозир. Ҳозир пулини олиб, қўшимчасига онасини ҳожига қувиб борадиган замон! Сен ҳали ҳам ухлаб ётибсан-э, ўша қишлоғингда, сасиб!

Қамбарали уф тортаркан Тўра мелиса гапида давом этди:

– Қишлоқда молнинг гўнгига аралашиб юрганинг сени бир йўла тугатяпти. Мен сенга неча марта айтдим,

мана бу ерга кел, елкангга битта пагонни илволиб, хоҳлаган ишингни қилиб юраверасан, дедим. Президентга содиқман десанг бўлди, сени мушугингни биров пишт демайди… Агар мушугинги биров пишт деса, мана менга айтасан ўзим любойини киндикидан осиб қўяман!
Қамбарали бўшашганича ўрнидан турди:

– Бўпти мен кетдим, сенда-ям пул йўғакан-да. Майли бўмаса, уйдагиларни сўраб қўй.
– Ҳўй тўхта! Сен нима деяпсан?! – тутоқиб кетди Тўравой. – Ўн минг сўмгачи, менчи ҳозир туфлимни артиб ташлаб юбораман, билдингми! Ишора қилсам, ўн минг сўм эмас, ўн минг долларни мамент олиб келадиганлар бор, билдингми! Миқ демай олиб келиб, ялиниб берадиганлар бор! Сен нима деяпсан эй?!

Холаваччасининг бу қадар тез асабийлашганидан Қамбарали ҳайрон бўлди. Лекин, “Ишда чарчагандир-да”, деган ўйда, гапининг давомини бамайлихотир айтди:

– Ҳа майли, нима бўлса-ям, тинч бўл, мен кетдим.

Тўравой жаҳл билан олдинга бир қадам юрди:

– Ҳўй, сен мени ҳозир шунчаки йўлига гапиряпти деяпсан шекилли, а?! Мана ҳозир кўрасан, биттаси бор шу ерда, агар ҳозирни ўзида сенга ўн минг сўм бермаса, шу ерни ўзида, сени кўзингни олдида, у иплосни нақ эмчагидан осиб қўяман! – шундай дея Тўравой хона деворини муштлаганча, бақирди: – Хўжамамат! Менга қара!!!

Икки нафас олгулик вақт ҳам ўтмай, милиция лейтенанти кийимидаги бир йигит хонага шошиб кираркан, “Чақирдингизми Тўравойка?!” деди.

– Анови иплос Кўкатфуруш хонангдами? Бу ёққа олиб кир! – деркан Тўравой “Кўкатфуруш”ни онасини тилга олганича уят гап билан сўкинди.

– Ўртоқ начальник… ҳалиги… – лейтенан гапидан тутилди. Унинг вазиятидан муҳим бир гапни айтмоқчилиги билинаркан, Қамбарали борлиги учун айтолмаётганига имо қилди.

– Айтовур, бу ўзимизники, – деди Тўравой.

– Ҳалиги… ўғли келди, – йигит бармоқларини пул ишорасида бир-бирига ишқаб, кўрсатди: – …буниси бўлди. Ҳаммаси жойида.

– Сиёсат билан ўйнашиш қанақа бўлишини билдими?! Обэснителний ёздими?

– Ҳа, ҳаммаси яхши. Ҳозир ёздиряпман, ўзим ҳаммасини тўғрилаб, теккислаб қўяман, ўртоқ начальник…

– Тўхта! Сен у иплосни ҳимоя қиляпсанми?! Ўзингга қанча узатди?! А?! Ўзингга қанча узатди?!

– Йўғ-эй, Тўравойка мен… мени биласиз-у…

– Ҳа-а-а, биламан! Сенларни ҳамманг каламушнинг кетидан ҳам пул суғурасан! Қани ўша иплоснинг ўзини бу ёққа олиб чиқ! Замонга ношукурлик қилганларни тилидан осиш керак! Террористлар рўйҳатига фамилиясини қўшиб қўй! Ҳар ҳафта келиб, бизга ҳисобот бериб туради! Ё ишини СНБга ўтказворайликми? Ҳаммаёқ тўқчилик бўлса, тўкинлик бўлса-ю, бу Кўкатфуруш иплос ҳукумат сиёсатига қаршимиш-а! Қани олиб чиқ бу ёққа, бўл тез! Ҳе онасини фил …! – сўкинди Тўравой.

Милиция лейтенанти хонадан тезликда чиқиб кетди ва ҳеч қанча ўтмай бир одамни ичкарига олиб кирди. Қамбарали англадики, “Ҳукумат сиёсатига қарши” дейилаётган Кўкатфуруш шу одам эди. Кўкатфурушнинг ёши элликлар чамасида, сочларига оқ оралаган бўлиб, бошини зўрға кўтариб туришидан ва кўкариб кетган юзининг Қамбарали кўраётган чап тарафи моматалоқ бўлганидан, анчайин калтаклангани сезиларди. Бирдан бу кимса Қамбаралига танишдай туюлди ва у синчиклаб разм соларкан кутилмаганда Кўкатфурушнинг елкасидан ушлади:

– Бўривой ака?! Сизмисиз?! – сўради Қамбарали.

Лекин Кўкатфуруш бошини кўтармади ва йиғламсираган ҳолда:

– Мени кечиринглар… мен… мен-н-н унақа деганим йўғиди… хип-пп… мен ҳукуматимизга қаршимасман!!! Хип-п…

– Бўривойка, мен Қамбарман! Мени танияпсизми? Мен Қамбарман! Қамбарали укангизман мен Бўривойка!

Кўкатфуруш зўрға бошини кўтариб, Қамбаралига қаради-да, ҳўнграганча уни қучоқлади:

– Қамбарали! Қамбарали ука!! Жон Қамбарали ука, буларга айтинг мен ҳукуматга қаршимасман! Шу ердан ўлигим чиқмасин, жон ука айтинг, мен ҳукумат сиёсатига қаршимасман! Бешта болам бор, биласиз-у! Жон ука тушунтиринг буларга, болаларим етим қолмасин! Болаларимни кўкатфурушлик билан боқаётган одамман мен! Мен қанақасига сиёсатга аралашай!

– Бўлди, бўлди, ўзингизни босинг, ҳаммаси яхши бўлади, – деди Қамбарали.

Айни дамда, Тўравой бу вазиятдан ҳайрон турган лейтенантга бақирди:

– Нимага қараб турибсан, торт уни! Ҳе-э онасини …! Сиёсатга аралашганнинг аҳволи шунақа бўлади!

Лейтенант дарҳол Кўкатфурушнинг билагидан ушларкан Қамбарали унга:

– Тўхтанг! Тўхтанг ука! Илтимос тўхтанг! – деди ва холаваччасига ўгирилди: – Ҳэ-Тўра!
Тўравой, бу… бу-унақа одаммас! Бу ерда бир тушунмовчилик бўпти. Бу одамни мен яхши танийман, бизни мактабда малим. Ўзи қўшни қишлоқда туради. Маши… мана маши ҳозирги қиш вақтидаям мактабга велосипедда келади, болаларни ўқитади. Мана, бизнинг болаларни ҳам мана шу одам ўқитади. Бу Бўривойка унақамас-эй!

Кўкатфуруш елкаларини силкитиб йиғлаган кўйи Қамбаралига миннатдорчилик билдирди:
– Раҳмат ука… хип-пп… раҳмат Қамбарали! Ўлгунимча унутмайман, раҳмат, ув-вв, Худойим-эй!!! – деди пастки лабини тишлаб, йиғидан ўзини тиёлмаган Кўкатфуруш.

– Бор хонангга чиқиб тур, ўзим чақираман! – деб лейтенантга буюрди Тўравой. Сўнг Бўривойга зардали оҳангда гапирди: – Қани анови стулга ўтиринг! Бўлди йиғиштиринг йиғи-сиғини! Дод-вой қилишдан олдин, оғизга қараб, ўйлаброқ гапириш керак эди! Кап-катта одам экансиз! Ўқитувчи экансиз! “Менга замон ёқмаяпти!” дейсизми?! Аслида, бу гапингиз учун сизни отвориш керак!

– Жон ака… хип-пп… – деди Кўкатфуруш. – Мен ҳеч нарса деганим йўқ… хип-пп…

– Каримўпти сиёсатига қаршиман дебсиз-у!

Бўривойнинг калтак зарбидан қизарган кўзлари йириклашди, гавдаси титраб, худди Азроил жонини олаётгандай бир тарзда, жонсараклик билан тез-тез гапирди:

– Жон ака… хип-пп… қаршиман демадим! Илтимос, сиз бошлиқ экансиз … хип-пп… мени бир оғиз гапимни эшитинг, жон ака! Хип-п… мана Қамбарали билади, мен шуларни мактабида ўқитувчиман… хип-пп… Ҳозир энди биласиз-у, уч-тўрт ойлаб ойлигимизни бермаяпти, шунга уйда кўкат экиб, ўшани сотиб тирикчилик қилаяпман… хип-пп… Шу, икки кун олдин ҳам бозордаги ҳар кунги жойимда кўкат сотиб ўтирувдим… хип-пп… Бир йигит келиб, роса танлаб-танлаб… хип-пп… саралаб-саралаб кўкпиёздан, кашничдан… хип-пп… саримсоқпиёздан қилиб икки боғламдан олди… хип-пп… Пулини бермасдан, индамай кетяпти. Ака, шу қишнинг кунида… хип-пп… бу кўкатларни кўкат ҳолига келтиргунча жигарим эзилган… хип-пп… Жинжалоқдек боларимни жонлари эзилган, жон ака… хип-пп… Тушунинглар мундоқ! Мен у йигитни мелиса эканини билмай, “Кўкатнинг пулини беринг”, дебман. Шарт келиб тамоғимдан бўғиб… хип-пп… “Мен Каримўпга хизмат қиламан, сен Каримўпга қаршимисан?!” деганди… хип-пп… тамоғимни бўққанига ҳаво етишмай, ёқамни бўшатмоқчи бўлиб бошимни қимирлатсам, у йигит, мени бошини силкитиб, тасдиқлаяпти деб ўйлапти… хип-пп…

– Бу нўмирингиз ўтмайди! – деди Тўравой. – Биз ходимларимизни гапига ишонамиз, сиздақа террористларнинг гапига эмас!

– Жон ака, мен қанақасига унақа бўлай! Мен…ҳип-пп… мен бундан кейин бозорда кўкат сотмайман, агар сизлар шуни истасангиз…хип-п… – деди Бўривой.

– Менга қаранг, мана бу одамни танийсизми? – Тўравой Қамбаралини кўрсатди.

– Ҳа-ҳа танийман… хип-п… бу Қамбарали, укамиз бўлади, учта боласини мен ўқитаман… хип-п… – деди Кўкатфуруш.

– Шу Қамбарали укангиздан ўн беш минг сўм олган экансиз қайтиб бермабсиз? Қачон қайтарасиз? – сўради Тўравой.

– Ўн беш минг? Қачон олибман? Қачон олувдим Қамбарали? – Кўкатфуруш ҳайрон ўгирилди.

– Қишлоқини-ям ғирт ғўзапояси! – деди Тўравой. – Эсингизга солиб қўйсинми, йигитларга айтайми?!

– Йўқ-йўқ… хип-пп… Жон ака… ҳозир… Қамбарали қачон олгандим? Хип-пп…

– Мени ади-бади айтишиб ўтиришга вақтим йўқ, – деди Тўравой. – Шу Қамбаралига ўн беш минг сўм қачон берасиз?

– Лекин мен… хип-пп… қарз олганимни ҳеч эслолма… хип-пп… – дудуқланди Кўкатфуруш.
Тўравой ўзини тутолмасдан Кўкатфурушни қайта сенлашга ўтди ва сўкинди:

– Ҳе-э онангни … сени! Сен иплос бир ҳафта ертўлада ётгин кейин ақлинг жойига тушади! Орқангга бутилка… – айниб кетди Тўравой.

– Йўқ-йўқ! Жон ака!!! Хип-пп… – йиғламсиради Кўкатфуруш. – Мен… хип-пп… мен ўн беш минг сўм олган бўлсам бераман… хипп-п… қиёмат қарз бўйнимда қолиб кетмайди… хип-п… бераман! Ана ўғлим кўчада турибди, ҳозир чақиришса айтаман, қариндош-уруғ… хип-п… қариндош-уруғдан қарз-қавола қилиб топиб келади! Хип-п… жон ака, болаларим бор, жўжабирдай болаларим бор… хип-п… раҳмингиз келсин ака!

Кўкатфурушнинг йиғлашидан Қамбаралининг юраги эзилиб кетди.

– Менга қара Тўра, бўлди! – деди Қамбарали.

– Сен аралашма! – овозини кўтарди Тўравой.

Қамбарали ўзини тутолмай бақириб юборди:

– Тўра! Тупурдим сени ишларингга! Бўривойкага қўшиб, мана мени ҳам қама! Инсоф борми сенларда! Одам эмас, итга айланиб қопсан-у, қилаётган ишингни қара!

Тўравой шарт келиб Қамбаралининг ёқасидан бўғди:

– Оғзингга қараб гапир! Сен менга ким бўлсанг ҳам ҳаддингдан ошма! Керак бўлса шу ерда сени ҳам шундай сайратиб қўйишади, Бўри акангдан ҳам баттар аҳволга тушиб, батинкамни ялашга тайёр бўлиб қоласан!

Қамбарали Тўравойнинг кўзига тик қараб, босиқлик билан, лекин дадил товушда:

– Отвор қўлингдан келса! – деди. – Мен сен ўйлаганлардан эмасман! Қўлингдан келадими, ҳозир писталетингни чиқариб нақ пешонамдан отвор! Қани, от!!!

Қамбаралини аста, лекин ўктам товушда гапиргани Тўравойга таъсир қилди. Милиция майори холаваччасига ўқрайиб қараб турди-да, нигоҳига дош беролмай, бўғиб турган куйлак ёқаларини бўшатаркан, силтаганича Кўкатфуруш томон итарди.

– Ол ана! Менга деса шу қишлоқиларинг билан ўлиб, сасиб кетмайсанми!

Айни дамда, бақирган овоздан безовталаниб, боягина хонадан чиқиб кетган милиция лейтенанти шошганича ичкарига кириб келди ва буюруққа маҳтал туриб қолди. Тўравой лейтенантга буюрди:

– Буларни қоғозига қўл қўйиб, кўчага чиқарвор! Онасини … ҳаммасиниям!

Қамбарали холаваччасининг сўкинганини эшитмаганга олди. Бўривой акани қўлтиғлаб хонадан индамай чиқиб кетишди. Йўлак бўйлаб кетишаркан, ҳамон қалтираётган ва ҳамон ҳиқиллаётган Бўривой ака Қамбаралига оғирлигини ташлади. Милиция биносидан кўчага чиқишганида эса, уларни Бўривой аканинг тўнғич ўғли Хомиджон кутиб олди. Отасининг аҳволини кўрган Хомиджоннинг юзлари оқариб, тили калимага келмай қолди. Ўғил ютинди ва вазиятдан чиқиш учун: “Мен ҳозир машина ушлаб келаман”, дея югуриб кетди. Бироздан сўнг улар “Тико”га ўтиришди ва уй томон йўлга чиқишди. Айни пайт Бўривой ака: “Воҳ ифлослар!” дея бўзлаб юборди:

– Қамбарали! Ука! Жон ука, шулар ҳам одам боласими?! Шу ифлосларни ҳам одам туққанми?! Икки кундан бери булар мени нима куйга солганини сиз билмайсиз! Ув-вв!!!

Қамбарали тасалли мазмунида Бўривой аканинг елкасини силади. Бўривой ака бошини Қамбаралининг кўкрагига қўйганича бўзлашда давом этди.

Шу кўйи Қамбаралини хаёл олиб қочди: Бўривой ака сўкинаётган милиционерларининг оналарини орасида табиийки Тўравойнинг онаси ҳам – яъни Қамбаралининг раҳматли Тўпахон холаси ҳам назарда тутиларди. Тўравой икки ёшлигида Тўпахон хола оламдан ўтганди. Бу аёл ҳақида қариндошлар ва маҳалла-кўй фақат яхши гапни айтишарди.

Қамбаралининг онаси эса ҳар замонда: “Опам раҳматли, фариштадай аёл эди, Тўравой опамнинг тукига ҳам ўхшамади-я, бу бола отаси Обид Худобезорига тортган”, деб қўярди. “Худобезори? У нима дегани?” дея бир кун Қамбарали онасидан сўраганида, “Болам, бу Обид поччанг, бизнинг оилани шарманда-ю шармисор қилиб, Тўпахон холангни ўн олти ёшлигида ўғирлаб кетган! Буниси-ям қолиб, шу фариштадай хотинни хор қилиб, дунёнинг тўрт томонида изғиб, йўлида учраган мегажинга уйланган!” деб изоҳлаганди онаси. Тўпахон хола ўлганидан кейин Қамбаралининг онаси, жиянини, Обид Худобезорига қолдиришни истамай уйига олиб келмоқчи бўлди. Бироқ Обид поччаси бунга кўнмай ўғлини Интернатга топшириб юборганди. Ёзги таътил маҳалида эса Тўравой уларникига икки-уч ойга келарди. Қамбарали ҳали ҳануз эслайди, ўша икки-уч ойда, қишлоқдагилар Тўравойдан бутунлай тўярди. Ёдида бор, бир куни Тўравой қўшни Қумри холанинг мушугини ушлади-да,”Қамбар, қараб тур, ҳозир фокус кўрсатаман”, деди ва мушукни “Мош-мош”, дея силаб туриб, иккала қўлида томоғидан ғиппа бўғди. Мушук оёқларини қимирлата-қимирлата охири жон таслим қилди. Қамбарали бундан даҳшатга тушаркан, айни дамда, Тўравойни кўзига қараб, ундаги завқни кўриб ҳайрон қолди. Яна бир куни эса Қамбаралига онаси: “Қарачи, Тўравой қаерга кетди? Анчадан бери кўринмаяпти”, деди. Қамбарали Тўравойни ахтариб тўрт ҳовли наридаги Насриддин чолнинг томорқасидан топди: Тўравой Насриддин чолнинг итини томорқа этагидаги катта тутга осиб, ўлдирган ҳолда, тили чўзилиб ётган ҳайвон жасадига калтак нуқиб, завқланар, қийқирарди.

Яна бир куни, улар Катта Фарғона каналига бориб чўмилишди ва сувдан чиқиб, тупроқда тобланиб ётишаркан, таъмирланаётган кўприкдан секинлашиб ўтаётган машиналарни кузатган Тўравойни бирдан кўзи ўйнаб кетди:

– Ўҳ-зўр-ку! – деди у ва шарт ўрнидан турди. – Қамбар юр! Бўл тез югур!

Қамбарали ҳеч нарсага тушунмаган бўлсада Тўравойнинг ортидан билқиллаган тупроқни чангитиб, югурди.

Тўравой ҳеч қанча ўтмай кўприк олдига келиб секинлаган юк машинасининг орқа томонидан осилиб тепага чиқди. Ўзини ўнглаб бироз кутди-да, кўприк тугаб асфальт йўл бошланиши билан машинадаги қовунларни пастга итқита бошлади. Юк машина ҳайдовчиси ён ойнадан бу ҳолатга кўзи тушиб қолди-да, машинани тўхтатди. Тўравой эса тепадан йўл четидаги тупроқли жойга сакраб, наридаги тутзорга кириб кетди. Уни тутишга кўзи етмаган ҳайдовчи мушт дўлайиб сўкинди. Машинасига қайтаркан, ерда ётган пачақ қовунларга қараб, бош силкиди-да, Тўравой қочган тарафга қайрилиб, муштини кўрсатганча сўкинди ва машинасини ҳайдаб кетди. Машина жўнаб кетганидан кейин Тўравой тутзордан чиқиб, Қамбаралини чақирди.

Улар ердаги пачақланган қовун бўлакларини териб олишди ва канал сувида ювиб, роса қовун ейишди. Ошган тўртта қовун бўлакларини эса қолдириб кетишга Қамбаралини кўзи қиймади. Кўйлагини ечиб, қовунларни солди, орқалаганича уйига олиб борди. Қовунларни кўрган Қамбаралининг отаси билан онаси аввалига ҳайрон бўлишди. Воқеа тафсилотини эшитганидан сўнг отаси: “Бу ўғирликка киради, ўғирлик жуда ёмон нарса, обориб, ахлат ўрага итқитиб юбор”, деди. Қамбаралининг онаси эса: ”Бўлар иш бўпти, энди буларни ташлаб юбориш исроф, бола еса гуноҳи бўлмайди дейишади-ю”, деб қовунларни олмоқчи бўлди. Бироқ, отаси жеркиганича онасининг қўлидан уларни тортиб олиб, ахлат ўрага ўзи ташлаб келди. “Ҳеч бўлмаса молга берсангиз бўларди”, деди онаси. Отаси эса жаҳл билан: “Ўғирлик билан топилган нарсани молга едириб, кейин ўшанинг сутини ичасанми?! Сигирнинг сутини ҳам ҳаром қилиб, кейин болаларнинг оғзини ҳам ҳаром қилмоқчимисан?! Ўғирлик – бу ҳаром!!!” деганди. Шундан кейин Тўравой: “Уйга кетаман”га тушиб қолди. Қамбаралининг онаси ҳам бу сафар қаршилик кўрсатмади. Аммо орадан бир ҳафта ўтиб-ўтмай, Тўравой уйидан қочиб келди. Айтишича, ўгай онаси урган эмиш. Бироқ, ўша йили Тўравой буларникида яна бир ҳафта турганди холос. Юқори маҳаллада яшовчи Мухтор тоғаси ўғли Ҳакимжон билан меҳмонга келганида, болалар ҳовлида ўйнаб юришаркан, Тўравой, “Келинглар, қилич уруштирамиз”, деб, узунлиги бир метрдан ошиқроқ, юпқа темирни қилич мисоли уриштиришаркан, ўзларидан икки ёш катта Хакимжоннинг юзини тилиб юборганди. “Худо бир сақлабди, сал пастроққа текканида, бола бечорани кўр қилиб қўяркан”, деганди Қамбаралининг отаси. Мухтор тоғаси эса: “Бу бола опамга эмас, Худобезори отасига тортиб, батарин бўлибди, катта бўлса, ҳали дунёга ўт қўяди бу!” деганди. Бироқ мана ўша Тўравой катта бўлиб дунёга ўт қўймади, аксинча ҳамма қариндошлар ичида ўзига тўқ, энг бойи шу. Ҳозир подшо саройига ўхшатиб, данғиллама уйлар солган, ҳатто ўн еттига кирган ўғлини тагида чет эл машинаси бор, вақти келса кўчада Қамбаралини танимай ўтади. Катта қизини эса Амеркалик бир бойга узатган, айтишларича қуда томон Афғонистонлик ўзбеклардан, миллионермиш. Америкада завод-фабрикалари бор дейишади. Бу дунё – хуллас шунақа тушуниб бўлмайдиган дунё экан-да. Ўқитувчи Бўривой акани Тўравойдан билими минг маротаба ортиқроқ, бироқ амал Тўравойларнинг қўлида, улар эса қиш қаҳратонида, кўчат етиштириб, тирикчилик қилаётган бечорани бошига ит кунини солишаяпти. Дунёнинг ишларига одамнинг ақли етмайди.

(Давоми бор)

 

http://www.zamondosh.com/2014/11/28-gafur-yuldoshev-tirikchilik-roman-16-bob.html#more