Малоҳат Эшонқулова

 

( Мен сизга бир нарса илиндим…Бу бадиий асар,ҳикоя ё қисса ҳам,тўқима ҳам эмас. 6 кунлик ҳиётий ҳақиқат…Қандай бўлса шундайлигича,бўямай,бежамай тасвирлашга уриндим…Ушбу битикларимда бирор воқеани олиб ташлашга,бирорта ҳангомани зўрма-зўраки киритишга журъат қилган эмасман…  Буларнинг бари Ўзбекистонлик оддийгина бир аёлнинг бор йўғи 6 куни…. Тўғри,кўнгилсиз кунларни эслаш қийин…Одамга оғирлик қилади…Шундай экан,хотирлаш шунчалар шартмиди,  дерсиз?   Керак эди!  Бу мен учун жудаям муҳим! Самарқанднинг Қиёт қишлоғидаги соддадил,самимий,бағрикенг,далли-ғулли одамлари билан мақтангим,уларнинг осмондай кенг феълини кўз-кўз қилгим келди. Қишлоқдошларимни қанчалар яхши кўришимни айтмоқ  истадим…. Зўравон бу режим  қишлоқдошларим олдида ҳурматимни тўкишга,қадримни ер қилишга қанчалик уринмасин,қўлларидан ҳеч нарса келмаганини  овозим борича оламга овоза қилсам дегандим…  Ушбу ёзганларимни оғир кунларимда олдимда турган,менга руҳий далда берган,қўллаган  қишлоқдошгларимга,яқинларимга чексиз миннаддорчилигим ифодаси деб билишингизни истардим…)

 

УЛАР билан ҳар гал тўқнаш келганимда ўзимнинг нақадар ожизлигимни,ҳеч ким эмаслигимни шунчалар чуқур ҳис қиламанки,атроф торлик қилиб,кенг оламга сиғмай қоламан. Ҳеч кимнинг кўз қири тушмас,қўли етмас ерларга қочиб кетгим келади…Бу дунёда сиз учун энг оғир дард нима? Билмадим. Бу ҳақда мендан сўрашганларида,   одам учун энг оғир юк –  рақибинг қаршисида ожизлигингни ҳис  қилиш деган бўлардим…

Ҳа,улар,қаршимда  турган бу куч шунчалар қудратли, шунчалар виқорли,шунчалар салобатлики…

Бугун яна улар билан тўқнашишга тўғри келди. Ўзимга қолса-ку,ўлақолсам истамасдим. Аммо менгинанинг ҳоҳиши билан ким ҳам ҳисоблашарди!

7 декабрь. Соат тахминан 12.00. Биз ўтирган машина қуршовга олинди. Ҳайдовчи ноилож машинани секинлаштиришга мажбур бўлди. Биз ўтирган некция русмли автомабилнинг орқа эшиги очилиб,бир эмас,фуқаро кийимидаги икки норғул йигит бош суқди:

Биз Жиноят қидирув бўлимиданмиз. Опа,биз билан юришингизга тўғри келади,–деди улардан бири қанақадир ҳужжат кўрсатаркан,кейин шундоққина тумшуғимизга келиб тўхтаган некция томон ишора қилди,–Қани,тушинглар,машиналарни алмаштириб олишингиз керак…

– Нима гап? Куппа-кундуз куни қароқчилик қилишдан қўрқмайсизларми? Бунинг учун қўлингиздаги шу ҳужжат сизларга ҳуқуқ бериб қўйганми?,–норози оҳангда нолиганча улар ишора қилган машинага ўтиб ўтирдим. Орқада 3 киши. Мен,жияним – Малика (опамнинг қизи) ва яна бир йигит. Олдинда яна иккита одам. Бири рулда.

Биз ўтирган машина Самарқанд шаҳри томонга эмас,ортга,Оқдарё туман маркази томон қайрилди.

– Ҳа,йигитлар,ўзларингизни таништирмайсизларми? Ким билади,балки сохта ҳужжат кўтарган кўча безоридирсизлар? Ҳозирги пайтда қўлингиздаги ҳужжатнинг дубликатини ясаш иш бўптими? – гап ташладим “қароқчилар”га.

– Сиз Малоҳат опасиз-а? Ташвишланманг,опа,биз билан Оқдарё туман ички ишлар идорасига борасиз. Бизда оммавий текширув тадбири кетаяпти. Шахсларингизни аниқлаймизу,икки оғиз суҳбатлашгач,хайралашмиз,–деди ҳайдовчининг ёнида ўтирган истарали йигит ортига ўгирилиб.

– Ўзларингизни таништириш нияти йўқми?

– Ўзингиз айтингчи,биз қайси хизмат ходамларига ўхшаймиз? Ички ишларданмиз дедимку?,–кулди у.

– Йўқ,худди МХХнинг одамги ўхшаяпсизлар. Улар сизларга ўхшаган мулойимҳунук бўлишади,–дедим шартта,–Бу хизмат одамларининг онаси қўйган исми бўладими?

– “Отдел”га борайлик,ҳали танишишга фурсат бўлади,шошилманг,опа,–яна табассум қилди хушсурат йигитча,кейин – Қаерга кетаётгандингизлар?,–сўради ўсмоқчилаб.

– Сизнинг вазифангиз ўтганнинг ўроғини,кетганнинг кетмонини олишми? Одамларнинг қаерга кетаётгани билан нима ишингиз бор,бошқа юмушингиз йўқми? – саволига савол билан жавоб қилдим.

– Журналистлар мақолга уста бўлишади-да,–негадир у жуда мамнун қиёфада эди.

– Шахсингизни аниқлаймиз,деб олиб кетишади-ю,ҳаммасини билишади булар…Журналистлигимданам хабардор. Аниқлик киритилмаган  бирор нарса қолганмикин ўзи?-   дедим тагдор оҳангда,кейин қўл телефонимни олдим. Рақам теришгаям улгурганим йўқ. Ёнимда ўтирган ходим билагимга ёпишди. Бақувват қўллари билан бармоқларимни чунонам сиқдики:

– Вой-ййй,оғритаяпсизку? Нима керак сизга? Шу телефонми? Бер,деб сўранг аввал. Бермасам,кейин ёпишмайсизми одамга? Бу нима қилганингиз?,–зарда қилдим зўравон йигитга,–Мана,олинг!

– Телефондан қачон биз рухсат берсакгина фойдаланасиз,мумкинмас,–деди у дағаллик билан.

– Нима,мен сизга жиноятчиманми,ҳуқуқларимни таъқиқлайсиз?

– Беҳуда нарсаларга тортишманглар. Мана,етиб ҳам келдик. Тушинг опа,–гапга аралашди олдинда ўтирган хушсурат.

Қарасам,шу,ўзим билган Оқдарё туман ички ишлар биноси ёнида турибмиз. Бу туман ўзимники. Ҳар бир қаричини биламан. Бу ерда мен танимайдиган,ёки мени билмайдиган одамнинг ўзи йўқ. Бирорта кўриб,нотўғри ҳаёлга боришидан чўчиб,ўзимни тезда бино ичкарисига урдим.

“Жиноят қидирув…” деб ёзилган хонага киритишди. Бизга ҳамроҳлик қилганларнинг биттаси ҳаял ўтмай ИИБ формасидаги бир хонимни бошлаб келди. Ёинда яна иккита нотарниш аёл – гувоҳлар эмиш!

– Чиқиб турайлик. Булар опаларни кўрикдан ўтказсинлар,–деди у шерикларига.  Хонадагилар чиқиб кетишгач,текширувчи аёл ишга тушди. Аввалига мени шу совуқда эринмай ечинтириб кўрди,то пайпоғимга қадар. Маликага ҳам хонимнинг марҳамати билан танасини шамоллатиб олди.

Текшириш-тинтув ишлари тугагач,эшик ортида турган ходимларга:

– Кираверинглар,тамом. Тугади,–деди аёл эркакларникига ўхшаган дағал овозда,–Киринг!

– Бирор нарса бормикин?,–хонага биринчи бўлиб кирган фуқаро кийимидаги ходим гап қотди аёлга.

– Йўқ. Иккаласи ҳам топ-тозза,–деди-да аёл сумкаларимизни титкилашга тушди. Сўмкамдан 10 дан ортиқ аёлларнинг оқ “чорсу” рўмоли ва 11 дона оппоқ шарфлар чиқди. Ўтирганлар ҳайрон.

– Опа,нима,таъзия бормиди?,–луқма ташлади хонадаги ходимлардан бири. Индамадим. Қарасам,ҳамма нарсаларимни бирма-бир рўйхат қилишаяпти.

– Намунча ҳовурларинг баланд? Тинчликми? Гуноҳимиз нима,тушунтирмайсизми?,–сўз қотдим бизни “аср” қилиб келтирган йигитлардан бирига.

– Опа,ким билади,эҳтимол сиз ёнингиздаги бу қизни Дубайга пуллаш учун алдов йўли билан олиб кетаётгандирсиз? Бу қизнинг шахси ҳам аниқ эмас. Ёнида паспорти ҳам йўқ,–“кўрдингизми?” дегандек лабини буриб қўйди у.

– Қизиқмисиз? Қайси одам ўз қишлоғида паспортини қўлтиқлаб юради? Одамнинг қулгисини қистатманг. Яна бошқа баҳоналар ҳам борми?,–пичинг қилдим.

– Қаранг,мана бу сумкангизда,филешкаларингизда Ал-Қоиданими,Ҳизбут-Таҳрирними тарғибот қилувчи ёзувлар,варақалар бордир? Хафсизликни таъминлаш учун ҳар бир фуқарони кўрикдан ўтказиш бизнинг бурчимиз,–жавоб қилди у ўта мулойимлик билан.

– Ишонарлироқ важ келтирсангиз бўлмайдими? Мени бу ерда асоссиз ушлаб туришга шуям баҳона бўлдими? Очиғи,нима учун бу ерда эканлигимни сиз ҳам,мен ҳам жуда яхши биламиз,тўғрими?,-  дедим зарда билан.

– Биларкансизку? Ҳа-ааа,опа,ҳаммасини биласиз,–деди суҳбатдошим кўрсатгич бармоғини ҳавода ўйнатиб,–Кўрдингизми,бизам топшириққа итоат қиладиган одамлармиз…Нима,сизни олдин танирмидик? Йўқ. Сизда қасдимиз борми? Йўқ. Мана,насиб этган экан,хизмат юзасидан учрашиб турибмиз.  Оқдарёдан бир тўпалончи журналист чиққан,деб сиз ҳақингизда эшитгандиму,ҳечам кўрмагандим. Яхшимасми,иш баҳонасида,мана,танишиб ҳам олдик,–ним табассум қилди Улуғбек ( ҳартугул уни шериги шундай ном билан чақирганди)…

Буни қарангки,Улуғбек “Балки сумкаларингизда Ал-Қоидани тарғиб қилувчи варақалар,манбаалар бордир?” деб турган бир пайтда,сумкачамнинг кичик чўнтагидан араб тилидаги тўртта турт бурчак варақчалар чиқиб қолса бўладими? Қўрққанимдан юрагим тўхтаб қолай деди. Эййй,йўқ,бу варақалардан ҳавотир оладиган жойим йўқ,бироқ,уларда нима деб ёзилишидан қатъий назар,араб имлосидаги ёзув бўлса,бўлди буларга,қолган сценарийни уларнинг ўзлари тўқиб ташлашларини биламан-да. Бу фақат Ўзбекистон  милициясига иши тушган одамларгагина аён!

– Опа,бу нима?,–қошларини чимирди Улуғдек араб ёзувидаги 4 дона тўрт бурчакли кичик қоғозчаларни селлофанга жойлаштираркан.

– Буми? Бухорога борганимизда Ҳазрати Баҳовуддин Балогардога зиёратга киргандик. Шунда бир домла  бизни ўқиб қўйганди.  Ўша киши “Ишларинга кушойиш бўлади” деб берганди мана шу қоғозчаларни. Иккитасини исириқда тутатасизлар,иккитасини 7 кун чайиб ичасизлар деганди. Нимайди?,–дедим ростига кўчиб. Сўзларимда заррача ёлғон йўқ эди. Шу топда улардан  ҳадиксираётганлигимни сездириб қўймаслик учун имкон қадар хотиржам гапиришга тиришардим.

– Буни экспертларга берамиз. Текширишади. Қандай мазмундаги ёзувлар борлигини мутахассислар аниқлашади,-  Улуғбек қоғозчаларни олиб чиқиб кетаётганди,унинг йўлини тўсдим:

– Қаёққа олиб кетаяпсиз? Экспертингизни шу ерга,олдимга чақиринг. Бу араб имлоларини олдимда ўқиб берсин. Акс ҳолда,ким билади,қандай бўҳтонларга гирифтор қиласизлар мени! – дея  талаб қилдим ундан.

– Опа,эксперт бу ерда нима қилади? Мутахасис йўқ бу ерда. Талабингизни қодиришнинг ҳам имкони йўқ,–энсасини қотирди Улуғбек.

– Унда туман бош имомимин чақиринг. Арабчани ўқишни билса керак?,– оёқ тираб туриб олдим.

– Имомни кеч бўлганда қаердан топаман? Шу туманнинг имомларини саводи бор деб ўйлайсизми?

– Унда,бизнинг қўшни қишлоқда Бухоро мадрасида таълим олиб келган Муҳиддинхон бор. Ўшани олиб келинглар. Ўқитинглар,мазмунини олдимда далолатнома тузиб,ёзинглар,ана ундан кейин бу қоғозчаларни истаган жойингизга олиб кетишингиз мумкин. Шу хонадан чиқдими,демак,бу қоғозлар меники эмас! ТВдагилар жабр қила қила мендан  мухолифатчи ясашганди,энди қонун идораларининг қўли билан Хизбутчи бўлишни истамайман!,-  дедим,ростакамига қўзимга ёш қалқиди.  Қизиқ,йиғладим-а? Аслида,мен кўнгли бўш,йиғлоқи аёл эмасман. Жафоларни кўравериб,дийдам қотиб кетган. Охирги марта қачон йиғлаганимниям эслолмайман,рости …

Йўқ,ҳартугул,Улуғбекнинг ҳам чап кўксидаги тош эмас экан,эриди:

– Бўлди,бўлди,сиз айтганча бўла қолсин. Айтган одамингизни шу ерга чақиртирамизда,бу ёзувларни ўқитамиз. Буларда  поччамизни иситиб олиш ниятидаги иборалар битилган бўлса,уялиб қолмайсизми биздан,опа?,–вазиятни юмшатиш учунми ҳазилга ўтди у,–Майли дедимку,бўлди,ҳаяжонланманг. Сиз айтганча бўлади. Ҳа,ана,мўлло сизга сувга чайиб ич деган экан,айтганини қилмайсизми? Аллақачонлар ичиб юбормайсизми буларни? Нима қилардингиз бу қоғозларни кўтариб юриб?  Чайиб ичмабсизми,демак бу ерда бир гап бо-ооор?

– Эййй,Улуғбекжон,мен ҳозирги бир юмалаб домла бўлиб қолган чаламўллоларга ишонмайман-да. Шунинг учун ҳам ҳафсала қилмагандим,қўлидан олиб,сумкамнинг шу чўнтагига қўйгандим. Бир ойдирки,ётибди…,–шундай вазиятларда кишининг актёрлик маҳорати иш беради-да. Улуғбекнинг илиқ муносабатидан кўнглим ёришиб,бир зумда кўз ёш ўрнини табассум эгаллади,–Ҳа,ростанам,  сиз айтгандек бўлиб чиқса нима?  Ўз эрим мени  умр бўйи севиб ўтишини истаб яшасам,жиноятми? Қамаб қўясизми шунга?,–қошларимни чимирдим,  –   Э-эээ,тўхтанг,эримни иситиб берган бўлса,гўрга-ёв,бу мўлло бошқа бир балони бошлаган   бўлмасин яна? Буларни ёзган  домла Бухоронинг МХХчилари томонидан ёлланган бўлмасин тағин дейман-да?  Айтдим-а,нега э йўқ,бе йўқ,бизларни кўриши билан  “Кўзимга иссиқ кўринаяпсизлар? Бамаъни,Художўй одамларнинг оқил фарзандларига ўхшайсизлар. Дуо ўқитиб туриш ҳам инсон танасининг супургиси. Ҳар замонда ўқитиб,ўзларингни инсу-жинслардан,зиён-заҳматлардан тозалаб юринглар,кўпнинг ичида юрасизлар,қизларим. Назрларингиз керак эмас,келинглар,ўзим сизларга бир дам солиб қўяй” деб қўярда –қўймай куф-суф қилиб,камига мана шу қоғозчаларниям ёзиб, қўлимизга тутганди. Араб тилини биладиган одамни тезроқ чақиртиринг унда,укажон, бу ерда нима ёзилганини билиш,мен учун ҳам қизиқ.  Сизга ўхшаган ходимлар томонидан ёлланган бўлса,урди Худо. Бу домла  ишларимни чаппасига кетказадиган дуо ёзиб берган бўлмасин яна? Билайлик-да. Айтди-ииим,шу ёзувлар битилган қоғозларни олганимдан бери ишим юришмайди,деб…Аввалига,Бухородан қайта туриб,Навоийда Кармананинг милисалари тутиб олиб,бор будимизни шилиб олишди. Энди,бу еда,мана,сизларнинг тузоғингизга тушиб ўтирибман. Ишларимнинг чаппасидан кетгани шудир-да,-  Улуғбекнинг бир ҳазилига минг мутойиба билан жавоб қилдим лабим-лабимга тегмай.

– Жуда шаддод экансизку сиз,а? ,–аввалига мириқиб кулди у,-Гапларингизга қараганда,дуппа дуруст одамга, ўзимизданга ўхшайсизку? ,– Кейин бирдан жиддий тус олди,-  Ўзингиз шунақанги очиқўнгил,хушчақчақ,кўнглида кири йўқ аёл экансиз-ку,опа,нега мухолифат деган ёмон гуруҳларга аралашиб юрибсиз?,–азборойи ачиниш билан тикилди  менга.

– Эййй,сўраманг,укам,телевединиядаги ноҳақликлар мени тарбиялаб қўйди. Бундан 5 йил олдин менга “Сен мухолиф ташкилотга етакчи бўласан” дейишганларида,қўрққанимдан,хушимни йўқотган бўлардим. Мен нима учун мухолифатга ҳайриҳоҳ бўлганимни Бош вазир ўринбосари Абдулла Негматович Ариповдан сўранг. ЎзМТРК раиси Алишер Хаджаевдан суриштиринг,“Ёшлар”ни адо қилган Нуриддиновни саволга тутинг. Улар ўзларининг адолатсизлиги оқибатида мендан мухолифатчи ясашган,ҳақсизликлар кўзимни очган. Оқибати нима бўлди? Арипов ким бўлиб чиқди? Халқнинг пешона терига БОИНГ сотиб олган бойвачча! Мана,у порахўрнинг думини тугса  бўларканку?  Шу ишни илгарироқ,биз унинг истеъфосини сўраб,норозилик пикетига чиққан кезларимизда қилишса бўлмасмиди?  Қилишмадику? Йўқ,қилишмайди улар. Қачонки ўзларига керак бўлиб қолган пайттагина йўлларидан олиб ташлашади! МТСнинг ғавғолари мамлакат Катта Қизининг гарданига тушмаслиги учун,деб ёзишганди,сайтларда,ростмиди-ёлғонмиди,ким билсин,   қуёш шарқдан эмас,ғарбдан чиқиб қолдими,билмадим,нима бўлди-ю,Негматович деган бир порахўрни балагардон қилиб,ковушини тўғрилаб  қўйишдику? Уҳ-ҳууу,ўша пайтлардачи,Амонова билан мени минг бир моховга ошно қилиб,ишдан қувиб солишганди. Жамоа олдида шармандаи шармсор қилишганди. Мени мухолифатчи бўлишга мажбур қилган кимсалар ана шулар…Боринг,ўшалардан сўранг,мендан сўраб нима қиласиз?  Ярамни янгиламанг? – овозимда ҳасрат бор эди.

– Опа,агар телевединияга  қайта тиклашса, бу ишларингизни ташлаган бўлармидингиз?- сўради у.

Бундай каломни кутмагандим. Суҳбатдошимга бир зум ҳайрат билан тикилиб қолдим.

– Нима,битим тузуш учун таклифми бу? Тушунмадим?,–дедим таажжубланиб.

– Йўғ-э,бизда унақанги,Сизни ишингизга қайта тиклаб қўядиган  ваколат йўқ. шунчаки қизиқиш…Сўрадим-да…

– Қайдам…,–дедим хомуш тортиб,–Бу ҳақда ўйлаб кўрмаган эканман…. Ўз ишимизгаку,тикланиш қийин эмасдир,лекин энди ҳамкасбларимизга ўхшаб яна жим яшаш қўлимиздан келармикин? Масалан,мен,кўрган-билганларим ҳақида бор гапни,ҳақиқатни айтишга урганиб қолдим. Бу қийиндир-ов…. Ҳақсизлик бор жойда чидаб туролмайман деб қўрқаман…Адолатсизликка қарши курашаман,қарабсизки,  яна шу аҳволга тушаман,ишдан айриламан…Керакмикин шу менга? Тарихни такрорлаш? Энди ортга қайтолмасам керак-ов…

Сўзим бўлинди.

– Э-я,ҳозиргина деразадан кўриб қолдим,  Зарҳал кириб кетди шу бинога,-  деди жияним Малика ҳовлиққанча. Қизимнинг исмини эшитиб,юрагим орқамга тортиб кетди:“У бу ерда нима қилади?! Кекса,касалманд онамга қаровчи қилиб қўйиб келгандимку қишлоққа?” Шу ҳаёллар билан дераза олдига қандай бориб қолдим,ўзим ҳам билмайман. Ҳарчанд қарамай,нигоҳларим  билан қидирмай,   қизим кўринмади.

– Адашган бўлмагин яна? Аниқ Зарҳалмиди?,–сўрадим Маликадан.

– Ҳа,аниқ кўрдим. Сочи узун эди…,–деди у.

– Қизим нима қилади бу ерда? – дедим Улуғбекка қарата,–Қизимни кўрсатинглар менга?

_– Йўқ,қизингиз бу ерга келгани йўқ,жиянингиз кимгадир адаштираяпти,–ўта хотиржамлик билан жавоб қилди Улуғбек.

Негадир кўнглим унга ишонмади. Шартта эшикни очиб,каридор бўйлаб югурдим. Улуғбек ортимдан “Опа,ортингизга қайтинг”лаб қолаверди. Рўпарада учраган биринчи эшикни тортдим. Қарадим. Ичкарида қизим кўринмади. Кейинги эшикни очиш учун тутқичига қўл узатганимни биламан,қаердандир пайдо бўлган иккита милиционер  келди-да,гап-сўзссиз,икки қўлтиғимдан олиб,оёғимни ерга текказмай,деярли кўтариб келиб,ҳалидан буён ўтирган хонамиз  –Улуғбекнинг олдига    улоқтиришди.

– Нега ўжарлик қиласиз? Сизга хонани тарк этиш мумкин эмас дейилдику? Гапга қулоқ солиш керак эди,–деди Улуғбек оҳиста,–Ўзингизниям,бизниям қийнаманг. Ўтиринг,опа,ўтиринг. Нега ишонмайсиз,қизингиз бу ерда йўқ,–у шундай деди-да,кейин Маликага  –Менга қара,ҳой,сен,нега бўлмағур гапларинг билан опани ташвишга қўйаяпсан? Адашгансан дейилдику сенга,эшитмадингми? Опанинг қизлари бу ерда нима қилади? Чалғитма одамларни,деразанинг олдидан бу ёққа ўт,гапирма,тинчгина ўтир!,–дея дўқ қилди.

Малика қўрқибгина дераза ёнидан узоқлашди. Бу ҳолатда ягона чорам Улуғбекнинг сўзларига ишониш эди,холос…Хонага совуқ жимлик чўкди. Ҳамма ўз хаёли билан андармон…Қанча ўтирдик,билмадим,бу орада хона фуқаро кийимидаги яна  уч ходим ҳисобига бойиди.

– Хўўўш,опа,қандай ишлар билан машғулсиз?,–кўнглимга қўл солишга уринди  хонани бир зумга тарк этиб қайтган Улуғбек,–Ҳали “сайтларда” дегандек бўлувдингиз? Қани,гапиринг,интернетда не гаплар?

– Билгингиз келса,ўқинг,оламдан бохабар бўласиз,–дедим  истамайгина.

– Эй-ййй,интернет ёмон нарса опа. У ёшларимизнинг тарбиясини бузаяпти,–бош чайқади суҳбатдошим,–Ёш йигит қизлар тугул,ҳатто оилали одамлар ҳам,эри у уйда,хотини бу уйда интернет орқали нотаниш эркагу аёллар билан мулоқот қилиб ўтиришаркан. Интернет орқали топишиб қолиб,оилаларини хонавайрон қилишаяпти экан,–деди Улуғбек кейинги гапларини чертиб-чертиб.

– Интернет деганда сиз фақат  “Одноклассники”  ни тасаввур қиласиз чоғи? Бўлиши мумкин. Аммо ҳар яхшининг аммоси,ҳар ёмоннинг лекини бор. Сизлар ўқимишли сайтларни ёпиб қўйганларингиздан кейин,иложсиз қолган ёшлар танишув сайтларига,чатларга кирмасдан нима қилсин?,Интернетнинг афзалликларини билмас экансиз?,–киноя қилдим унга,–Сиз “Фарғона.ру”ни,“Бирдамлик”ни,“Ўзхалқҳаракати”ни,“Янгидунё”ни,“Замондош”ни,БИБИСИ,“Озодлик”,“Америка овози” радиоларининг сайтларини, “Дунёўзбеклари”-ю,“Дунё овози”ни,яна номлари эсимдаям қолмайдиган таъқиқлаб қўйилган  ўнлаб сайтларни бир ўқиб кўрингчи,ўзига сеҳирлаб олади. Бухарбаеванинг ҳам сайтига қараб қўйинг…Шундан кейин ҳам бошқа сайтларда,танишув чатларида ўтирармикансиз? У сайтларда дунёни кафтингизда кўргандек кўрасизку?

– Масалан? Нималарни? – ҳамон сир олишга уринарди у.

– Масаланми? Масалан,октябрнинг қайсидир куни,эсимдаям йўқ,ишқилиб,   Миллий Хавфсизлик биносида  ўтказилган мажлисда Отамизнинг сўзлаган нутқларини. Арраламай,рандаламай,шундоқлигича чиқариб юборишибди. Ўқиганмисиз? Ўқимаганмисиз? Ўқисангиз,қотасиз,лекин. Дахшат! Тушунтириб беролмайман,фақат уни ўқиш керак…  Усмон Ҳақназар деганлари ёзган. Бу  бирорта СНБчининг тахаллуси бўлса керак-да. Тўғриси-да,шунақанги муҳим,«секретный» мажлис  бўлаётган бир пайтда МХХнинг биносига   пашшаям учиб ўтолмайдику? Бу маълумотларни ким олиб чиқди ташқарига? Менми? Журналистнинг ишимас бу,йў-ўўўқ.  Аслида,МХХям ичидан адо бўлганга ўхшайди-да. Бўлмаса,шундай муҳим маълумотлар интернетга чиқиб кетармиди?  Улардан биттаси овоза қилган-да оламга,тўғрими? – дедим ясама ҳайрат,сохта ҳаяжон билан. Хонада ўтирганларнинг вужуди қулоққа айланган. Миқ этмайди. Ииинннн-дамай эшитади. (Эҳтимол,ёзиб ҳам олишгандир?) Бирортаси “Нималар деб сайраяпсан?” ҳам демайди.  “Номақбул гапларни гапирма!” деб тақиқлайдиган,уришадиган одамнинг ўзи йўқ! Аслида,шусиз ҳам сергаб одаммасманми,гапларимни эшитишга текин “қулоқ”лар топилганига севинганимдан,“сайрайвердим”-да менам,нима,қўрқиб,зерикиб  ўтираманми улардан? Вақтни бир амаллаб ўтказишам керакку? Қизиқ манзара:гуё улар ўзларча мендан сир олишга,мени “тарбиялашга” уринишарди. Мен ҳам ўз билганимча уларни “чилёсин”  қилардим…

–  АҚШдан бир мартабали меҳмон келган экан. Котибдан кичикроғи. Чет элликларнинг оти қийин-ку,кўмап эситмда қолавермайди. Хотирам чатоқ.  Адашмасам, Блейкмиди,билмайман-да.  Ўша одам билан Отамиз журналистлар тили билан айтганда ёпиқ эшиклар ортида,  омма таъбири билан айтадиган бўлсак,“секретный» суҳбат қурган экан. Шу йил ёзидамиди-ей…  Кузадимиди? Қачонлиги муҳимамас,қандай гап бўлгани қизиқ…  Интернетларда ёзилишича,бўлажак президентни қувватлаш ҳақида гап кетганмиш…  Бунақанги сирли суҳбатларни ким овоза қилади?   Сизга,менга ўхшаган оддий одамларнинг қўлидан келадими шу? Буни ўша бино ичида,атрофида бўлган, билган,эшитган, одам қилгандир-да. Ишқилиб,кимдир Усмон Ҳақназар номи билан ҳаммасини авра-астарини ағдариб ётибди-ку. Сиз Ҳазратқул Худойбердини,Бойматовни,Камолиддинни,Толиб Ёқубовни,умуман,ўша таъқиқланган сайтларда чиқаётган муаллифларнинг мақолаларини бир ўқиб чиқишингиз керак,оламдан бохабар бўлишни истасангиз,–дедим давомли ҳикоямни тугатиб.

– Таъқиқланган,таъқиқланган сайт дейсизу,ўқийман дейсиз. Сиз ўқиркансиз,демак,таъқиқ қўйилмаган эканда-а?,–коса тагида нимкоса қабилида саволга тутди   Улуғбек.

– Мен ҳам бир соат деганда айланма йўллар орқали минг бир азоб билан кириб,ўқийман-да. Керак бўлганидан кейин…Мана бу компьютерингизни ёқинг,у сайтларга киришда қанчалик қийналишимни ўзингиз ҳам кўриб оласиз. Истасангиз,қандай киришни сизга ҳам ургатиб қўяман. Шу зайилда зерикиииб ўтираверамизми  бу ерда?,-  дея таклиф киритдим унга.

Улуғбек шифтга қараганча,оғзини катта очиб,“хо-хо-хо”лади.

– Шунақа денг,опа,ургатиб қўяман денггггг?,–кулгудан ўзини тўхтата олмасди у. Камига бошиниям чайқаб қўяди.

– Ҳа,нима,ё сизларда махсус рухсат борми бу сайтларга  кириш учун? Бўлса,унда янаям яхшику?,– елка учирдим.

– Жон деб урганардим-а,аммо бу компьютер ишламайди-да!

– Унда бу қути нимага керак? Кўргазмагами?,–дедим нописанд.

– Йўқ,бузуқ эмас,ишлайди. Бироқ,ҳозир электр токи йўқку,шунга ишлатаолмаймиз-да,–тушунтирган бўлди Улуғбек.

– Шунақа денг…. Тушунарли…,–дедим ҳафсалам пир бўлиб. Улуғбек мени гапга солади,атрофимиздаги  ходимлар жим. Фақат эшитади. Гап қўшмайди,лом-мим демайди.  Менинг руҳиятимни урганишмоқда улар,афтидан…  Мен  ҳам ўзимни гўлликга солиб,суҳбатимни қизиқ жойидан давом эттиравердим:

– Швециядаги «TeliaSonera» деганлари  Ўзбекистонда ўрнашиб олиш учун биттасига отнинг калласидай пора берган экан,ҳорижда жиноят иши очилиб,анчадан бери   сурҳа-сур бўлиб ётибди-ку?   Бу пулларни  мамлакатнинг Катта Қизи олган деган гаплар юрипти…  Ҳақиқий ҳаёт деганлари ана шу интернет сайтларида қайнаб ётибди-да…Оламни урганмоқчи бўлган одам  бир марта бўлсаям кўз югуртириб қўйиши керак. Мана,масалан,биттаси 24 тоннамидией,шу рақамларам эсимда турмайди-да,Ўзбекистоннинг бир олам тиллосини олиб кетаётганида қўлга тушиб қолган экан,тиллоларни тутиб олган одамга тортиқ қилиб юборишибди. Олтин ўғрисининг  кимлигини биласизларми?,–атай савол ташлайман атрофимдаги “тингловчи”ларга.

– Ким экан,айтинг?,–деди Улуғбек журъатсизгина. Сўрашга зўрға ботинганига қараганда,билади!

– Билгингиз келса,ана,очиб,ўқиб кўринг,айтиб,балога қолайми? Бўлди,энди ҳеч нарсани гапирмайман. Билмайман,-  дедим бармоқларим билан лабимни тўсиб.

– Опа,сиз кераксиз жойда кераксиз гапларни кўп гапираркансиз,–деди  ҳалидан буён сукут сақлаганча,қўлларини иягига тираб ўтирган йигитлардан бири.

– Йўқ,ундай эмас. Биздақалар билан кўп тўқнаш келавериб,опанинг тажрибаси ошиб кетган. Қаерда нимани гапиришни билади,–ўзича менга “ташҳез” қўшишга уринди улардан яна бири.

– Шундай деб ўйлайсизми?,–ер остидан сездирмайгина кўз қиримни ташладим унга, – Кераксиз жойда кераксиз гапларни валдираб қўйишим,бу – тажрибасизлигимдаааан…,–деб қўйдим мулойимгина қилиб.

– Беҳижолат давом этаверинг. Қизиқтириб қўйдингиз бизни. Ростанам зўр сайтлар боракан-а,Улуғбек,биз билмасдан юрган эканмиз?,–киноя қилди новчароғи,–Қани,гапираверинг.

УЛАР ниҳоятда камгап бўлишаркан. Гапиришни эмас,гапиртиришни хуш кўришаракан.

– Билганларимни айтиб бўлдим.. Ҳа,яна,Ўзбекистонимизнинг бой хонимлари Швейцариядан қиммат нархларда вилла сотиб олиб,уй-жой нархларининг кўтарилишига сабаб бўлганликлари  учун,ўша мамлакат аҳолисининг норозилигини уйғотибди деган гапниям ўқигандай бўлувдим.  Бўлди,бори шу. МТСнинг косодга учраш сабаблари ҳақидаям ўқигандим,эсимда қолмади… Кимнинг шуууннннча гаплардан дунё бехабар қолгиси келади? Масалан,менинг билгим келади. Қизиқувчанман. Шунинг учун ҳам интернетда ўтиришни яхши кўраман-да. Билсангиз,  сиз ўйлагандек,ҳаммаям интернет қаршисида  фақат жазман ахтариш илинжидагина ўтиравермайди.  –дедим  оғзим қулоққа етгудек жилмайиб.

– Сизчи,сиз нима қиласиз? Оқдарёда чироқ йўқлигини,совуқдан қўнишиб ўтирган одамларни,таппи-тезакларни,ўтину кўмирларни суратга олиб,сайтларни расм билан бойитасизми? Шу хилдаги расмларни олганмисиз ахир?,–билса ҳазил,билмаса чин оҳангида сўради Улуғбек.

– Қўйсангизчи,бу мавзу урфдан қолиб бўлдику? Кўмир,ўтин,тапи-тезакларнинг суратлари сайтларда қалашиб ётибди. Азборойи кўплигидан,сайтлар ёниб кетган,дутаб ётибди,–дегандим:

– Ҳа,демак,сиз бошқа мақсадда келгансиз,шундайми?,–нишонга урмоқчи бўлди Улуғбек.

Шу мазмундаги суҳбат неча соатга чўзилди,билмайман,бир пайт эшик олдида қизим,Зарҳал кўринди. Юрагим ҳовлиқиб кетди. Қизимнинг қаршисига югурдим.

– Сен нима қилиб юрибсан бу ерда?

– Мени битта участкавой бормайман деганимгаям қўймасдан,“Бўтанош қишлоғида ўғирлик содир бўлган. Бегона одамларни сўроқ қилишими керак” деб,мажбурлаб,машинага тиқиб,олиб келди. Қўшниларимизнинг ҳаммаси томоша қилишди. Ўсар акалар ҳам кўришди. Улар нима деб ўйлашади энди?,–деди қизим сиқилиб.

– Қачон олиб келишганди?

– Соат 1.00 лар эди…

– Онанг ким билан қолди?

– Уйда ҳеч ким йўқ. Ёлғиз қолганлар…

– Нимани сўрашди сендан?

– Ким билан,қачон,нима мақсадда Самарқандга келдинглар? Қандай ишлар билан машғул бўлдинглар,деб сўрашди. Бир аёл киши ечинтириб,ҳамма жойимни тинтиб чиқди,–деди қизим ийманибгина.

– Қўрқмадингми?

– Йўқ…Совуққотдим…

Биз,она-боланинг савол-жавобини диққат билан тинглаётган хонадаги ходимларга юзландим.

– Қизингиз бу ерда эмас,деб ишонтиргандингизларку? Балоғатга етмаган болани ота-онасининг,педагогнинг иштирокисиз сўроққа жалб қилиш мумкинмаслигини билмайдиган қонун поспонларимисиз? Кимнинг ҳадди сиғди ёш қизчани мажбуран идорангизга олиб келиб,тинтишга? Нима гуноҳ қилди бу бола сизларга? Нега ёш болани менинг ишимга аралаштирасизлар? Ким у учатска нозири? Топиб беринг менга? Матлюбовга арз қиламан,қайтиб ички ишлар тизимида ишламайдиган бўлиши керак қонунни билмайдиган,менсимайдиган унақанги аблахлар!,-  дедим титраб. Гапларим ўтирганларнинг бирортасига чивин чаққанчалик ҳам таъсир қилган эмас….

Шу пайт хонага туфлисида одамнинг турқи кўринадиган пўрим бир киши кириб келди. Гап йўқ,сўз йўқ,тўрга ўтиб,ғуддайганча ўтириб олди. Ёши нари борса,35 да. Қўлидаги гугурт қутисини “подшо-вазир” қилиб,ўйнади-ю,ўтирди. Чурқ этмайди. Гапирмайди.  Аксига олиб,раҳбар шекилли,Улуғбек ҳам, ўтирган шериклар ҳам  у келиши билан хонадан чиқиб кетганди. Шу ўтиришда,у ер шохлаб,Малика,Зарҳал ва мен,учаламиз  бир-биримизга ҳайрон термулиб нақд бир соатлар ўтирдик-ов…Охийри бўлмади. Пўрим йигитчани ўзим саволга тутдим:

– Сиз буларнинг раҳбаримисиз?

Унинг жавобида калом йўқ. Боши билан тасдиқ ишорасини қилиб қўя қолди.

– Ходимларингиз балоғатга етмаган қизимни бувисининг олдидан олиб келиб,катталарнинг иштирокисиз сўроқ қилишган,тинтишган. Бунинг учун сизларни судга бераман,–дедим алам билан.

Пўрим бола менга маъносиз тикилди. Унинг нигоҳларида на ғазаб,на ҳайрат,на ҳайронлик ва на ачиниш бор! Ҳеч нарса йўқ.  Ҳиссиз! Худди ўлик қўйнинг кўзига ўхшайди.

– Бунақа пўписаларни эшитавериб,қулоқларимиз пишиб кетган,опа,–деди у ниҳоят тилга кириб,ўта нописандлик билан. Бу олифта билан гаплашишнинг фойдаси йўқлигини англаб,аччиғим келди:

– Бизга қонунни бузушга фатво берилган. Барибир қўлингдан ҳеч нарса келмайди,демоқчисиз-да-а?,–уни гап билан чақиб олгим кепларди…Афсус…Шунчалар иложсиз,шунчалар  ночор эдимки,бу  дунёда рақиби қаршисида турган  мендан-да ожизроқ кимса йўқ эди шу топда…

Қоғозлар расмийлаштирилди. Гуё жиноятчиларни расмга олишганларидек,  бизни ҳам ҳали у томонимиздан,ҳали бу томонимиздан,гир айланиб,армонсиз суратларга олишди. Тилхатлар ёздиришди. Ниҳоят,кечки соат,адашмасам,18.00 ларда уйимизга жавоб тегди. Бироқ,мендан олинган орг техникалар:битта видеокўзойнак,битта видеофотоаппарат,  4 ГБ ҳажмли 6 та флешкалар,менинг,қизимнинг,жияним Маликанинг қўл телефонлари қайтарилмади. “Уларни экспертизага бердик. Текшириб бўлгач,ўзимиз қўлингизга етказамиз”,деди Улуғбек. “Араб ёзувларчи?” сўрадим ундан. “У ўзингизга сийлов,опа” кулди Улуғбек. Билдимки,уларга асилад мени орг. техникаларимдан мосуво қилиш керак бўлган,мени шунчаки узоқ ушлаб туриш туриш топшириги берилган,  холос…Охийри  учаламизни то Қиятга,онамнинг уйига қадар кузатиб қўйишди. Қарасам,икки кам 90 ёшли ёлғиз қолган онам шўрлик шу совуқда дарвоза ёнига эмаклаб келган. Қўнишибгина ўтирибди. Стули –тешик челак. Юрагим такрор қалқиб кетди.

– Энажоним-ей,нега бу ерда ўтирбсиз? Музлаб қолибсизку?,–дедим ачиниб. Қизим билан икки қўлтиғидан олиб,уйга киритдик.

– Менинг бир ўзимни ташлаб,бир ичак қилиб,қаерга кетиб қолдинглар? Шунчаям ҳаяллаб кетасиларми?,–гина қилди энам,кейин менга қарата,–Ҳа-я,сен Тошкентга кетмовмидинг? Нега яна қайтиб келдинг? Мошин олмадима?  –сўради ажабланиб.

– Энажоним,кетаётувдик. Битта машинага ўтирувдик,  бизни олиб қочишди! Шунга кетолмасдан қолдик,–энамнинг ҳавотирини аритиш учун гапни ҳазилга бурдим.

– Ўлганакан? Шу ёшда-я? 18 ингда ўғирламай,40 дан ошганингда  икки бола билан олиб қочадиган харидор кимакан? Умиди қурсин унақанги одамни,–ҳазилимга чиппа-чин ишонган энам ростакамига ёзғиришга тушиб кетди.

– Ким бўларди,Ҳукумат-да,энажон,Ҳу-ку-маааат,–дедим,кулдим. Онам кекса,қулоғи оғирроқ. Сўзларимни хато илғади:

– Ҳиммат? Анаву,Ҳурбуви биродаримнинг куёви,ўзимизни қишлоқдаги Ҳимматма?  Худай кўтарсин уни,хотини эрта оламдан ўтиб кетганига,энди сенга иштиёқманд бўп қоптима? Бошингда эринг борлигини билмайдима? Дунёнинг айнигани шу-да. Бўлмаса,қишлоқнинг одами бўла туриб,эрлик,икки болали аёлни олиб қочаман дейдима?,–ёзғиришини тўхтатай демайди энам.

– Шуни айтинг,энажон,бу Ҳиммат деган Ҳукуматда диёнат нима  нима қилади? Уяти йўқ уларни…,–дейман,қизим билан жиянимга кўз қисиб,кулиб қўяман.

– Қишлоқда уч кундан ортиқ коп кетдинг-да,ўзингам.  Уйингга қатишга ҳайаллаганинга,  эри билан уришиб,  ажрашиб келган  деган ўйга борган бўса керак-да,ҳамсоялар. Сен бўса яна қайтибсан,гапни кўпайтирмай,ўйингга кетавермабсан-да. Ҳали кўрай,у Ҳимматни,адабини бериб қўяман, – деди энам. Қўйиб берса,Ҳукумату – қанақадир Ҳиммат деганларини қўлига косов олиб қувгудек…Уйда қах-қаха кўтарилдли. Зарҳал билан Малика соддадил,ишонувчан энажонимнинг гапларига ичаклари узулгудек кулишарди….

Одатдагидек,электр энергияси йўқ. Шам шўрлик хонани ёритиш илинжида милт-милт қилади,қурби етмай,қийналади. Уй зим-зиё. Одам-одамни танимайди. Қизларнинг кулгуси қоп-қоронғу хонани оз бўлса-да ёритгандек бўлди…

Раҳматли отамдан қолган эски тўнни эгнимга илиб,  чўғи ўчиб улгурган печканинг олдига тиришибгина тиз чўкдим. Онам жойига ҳорғин чўзилди. Хона ҳарорати ташқариникидан қолишмадйи. Совуқдан этим жунжикиб кетди.

– Таппи-тезак борми,ўтин,кўмир борми,тезроқ келтиринглар,сорвуқдан қалтираб қолдимку,–кўрсатма бердим қизимга. Печкага ўтин ҳам қаланди…Лекин ёмғир-қорда нам тортган ўтин ҳа деганда ҳил олай демайди,беармон тутайди.  Ўт олишини,олов ёнишини кутиб,қўнишибгина ўтирибман…. Бугунги тутқунликдан,кўргуликлардан кўнглим хира…. Уларга сир бой бермаслик учун қаршиларида бир гапириб,ўн кулиб турган бўлсам-да,ичим идраб,адо бўлгандим… Айниқса,  қизалоғимни ҳам олиб кетишганларини ўйласам,ўзим камлик қилганидек,боламни ҳам тинтувдан ўтказишганларини эсласам,ғазабдан,аламдан титраб кетаман…Хўрлигим келади…Шунчалар ночор,шунчалар бечораман …Бироқ,   бу каби таҳқирларнинг янада   тахирроқ таъми  руҳимни эзғилаш ишқида ҳали олдда,пайт пойлаб  турганини бу қоронғулик қаърида кўрмасдим, кўра олмасдим….

(давоми бор…)

Малоҳат ЭШОНҚУЛОВА

“Бирдамлик” Халқ Демократик ҳаракати етакчиси

 

http://birdamlik.info/?p=25858#more-25858