Ўзбекистон. Нега Шавкат Мирзиёев учун Ғалаба куни керак? (2019).

Президент Шавкат Мирзиёев 2020 йилнинг январь, февраль ойларида эмас, 2019 йилнинг ноябрида, мамлакатда метан гази етишмовчилигидан ҳайдовчилар Сирдарё вилояти, Сирдарё туманида Гулистон-Тошкент автомобиль йўлини 27-ноябрь куни тўсиб қўйганларида, свет, газ, кўмир етишмовчилиги айни авжига чиққан пайтда, кейинги йил учун давлат бюджетини қабул қилиш, давлат бюджетида етишмовчилик, етарли солиқлар келиб тушмаслик долзарб бўлган пайтда Ғалабанинг 75 йиллигини нишонлаш бўйича махсус дастур қабул қилиниши ёйинланди. [1].

Озодликдан хабар: “Ғалабанинг 75 йиллигини нишонлаш бўйича махсус дастур қабул қилинади

ноябр 25, 2019

Президент Шавкат Мирзиёев 2019 йилнинг 25 июнида “Ғалаба” боғи лойиҳаси билан танишган эди.

Ўзбекистон ҳукумати Улуғ Ватан урушида эришилган ғалабанинг 75 йиллигига тайёргарлик кўриш ва тантанали нишонлаш бўйича махсус дастурни қабул қилади.

Бу ҳақда ТАСС агентлиги Вазирлар Маҳкамаси қошидаги Миллатлараро муносабатлар ва хориж мамлакатлари билан дўстлик алоқалари қўмитаси раиси Рустамбек Қурбоновга таянган ҳолда хабар берди.

Хабарда айтилишича, Қурбонов бу ҳақда Ўзбекистондаги Россия ватандошлари ташкилотларининг анжуманида маълум қилган.

Қурбоновга кўра, дастур доирасида ўтказиладиган тантаналарнинг марказида Тошкентда “Ғалаба” боғининг очилиши бўлади. Бу ерда окоп ва блиндажлар қазилиб, уруш пайтидаги ҳарбий техника кўргазмага қўйилади.

Тошкент шаҳрининг Олмазор туманида президент Шавкат Мирзиёев кўрсатмаси билан жорий йилнинг ёзида Иккинчи жаҳон урушида қозонилган ғалабанинг 75 йиллиги муносабати билан Ғалаба боғи барпо этила бошлагнган эди.

– Бу боғ халқимизнинг Ғалабага қўшган ҳиссасини намоён этиши, ота-боболаримизнинг қаҳрамонлигини абадийлаштириши керак. Бу ерда Иккинчи жаҳон уруши муҳити, ватандошларимиз қатнашган жанглар ҳақида маълумотлар акс этиши зарур, – деб айтган Шавкат Мирзиёев”. Хабар тугади. [1].

1. Мен Иккинчи жаҳон урушида эришилган Ғалаба албатта хотирланиши тарафдориман. Чунки, ўзбеклар ҳам барча СССР халқлари каби бу ғалабага катта ҳисса қўшган.

Ўзбекистоннинг1941-йилда 6,5 миллион аҳолисидан 1.5 миллиони урушга кетгани, бу урушда ярим миллиондан кўп Ўзбекистонликлар ҳалок бўлгани, Ўзбекистонга кўплаб завод ва фабрикалар кўчириб келинганлиги, СССРнинг уруш бўлаётган ҳудудларидан Ўзбекистонга эвакуация қилинган бир неча юз минглаб кишиларни қабул қилиб олинганлиги ва етим болаларга алоҳида ғамҳўрлик қилинганини доимо хотирлаб туришимиз керак. Бу бизнинг жангларда ҳалок бўлган ота боболаримиз олдидаги бурчимиздир.

Айниқса, Шомаҳмудовлар оиласининг 14 етим болаларни асраб олганлиги, уларнинг инсонийлик жасоратини унутиб бўлмайди.

2. Лекин, шу билан бирга Адольф Хитлер Германияси билан Иосиф Сталиннинг 2 жаҳон уруши келиб чиқишида рўллари жуда катта эканлигини, 2-Жаҳон урушининг келтириб чиқарган Молотов-Риббентроп пакти (23.08.1939), Хитлер ва Сталиннинг дунёни бўлиб олиш тўғрисидаги яширин режалари, амалиётлари натижаси эканлиги ҳам унутмаслигимиз керак. Гитлер Германияси СССРга бостириб киргунга қадар Сталин бошқарган СССР ва Гитлер раҳбарлик қилган Германия ҳарбий, иқтисодий соҳаларда ҳамкорлик қилишган.

3. СССР тарқаб кетганига, Социалистик лагерь ҳам тарқалиб кетганига 30 йиллар бўлиб қолди. Бироқ, СССР давридаги эришилган бепул таълим, бепул тиббиёт, фан,саноат, қишлоқ хўжалиги, техника, спорт, кино, театр ва бошқа соҳалардаги тараққиёт билан бирга, Сталин қатағонларини, Гулагни, репрессияларни, мажбурий меҳнатни, болалар меҳнатини, Орол фожеасини, инсон ҳуқуқлари ва эркинликларинининг оёқ ости қилинганлигини ҳам унутмаслигимиз керак.

4. Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев билан Россия федерацияси президенти Владимир Путин ўзаро аҳдлашувга келишиб олишганга ўхшайди. Ўзбекистоннинг Евросиё иқтисодий иттифоқига аъзо бўлмоқчилигини Россия Давлат думаси Федерация кенгашининг раиси Валентина Матвиенкодан билган эдик. Ҳозирги кунларда, яъни ноябрь ва декабрь ойларида Ўзбекистон учун энг муҳим муаммолар давлат бюджетини қабул қилиш, газ, иситиш, свет билан таъминлаш ва қашшоқлашишни камайтириш кабилардир. Бироқ, президент Шавкат Мирзиёев учун Ғалаба кунини нишонлаш бу муаммолардан ҳам муҳим эканини ТАСС агентлигининг хабаридан билдик. Нега Ўзбекистонни ЕОИИга аъзо бўлишини, Ғалаба кунини нишонлаш учун махсус дастур қабул қилинишини Россия оммавий ахборот воситаларидан билишимиз керак, аввал Ўзбекистонда референдум ўтказилиб, натижа ижобий бўлса кейин ЕОИИга қўшилсак бўлмайдими.

Менимча, президент Шавкат Мирзиёев Владимир Путиннинг босими таъсирида ЕОИИга қўшилишга ваъда берган кўринади. Владимир Путин СССР-2 ни ЕОИИ кўринишида қайта тикламоқчи. Бироқ, дунё жамоатчилиги Путинизм сиёсатини жуда яхши билади. Путинизм халқаро шартномаларга амал қилмаслик, инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини ҳурмат қилмаслик, ўта коррупциялашган элита, қарийб 10 йилдан бери давом этаётган иқтисодий стагнация ва ҳоказо.

5. Президент Шавкат Мирзиёев Владимир Путиннинг СССРни тарқалиб кетганини 20-асрнинг энг буюк геосиёсий ҳалокати деган иборасини тўғри деб ўйлайди, шекилли. Ўзбекистоннинг мустақил бўлганлиги ўзбек халқининг асрий орзуси ушалганичи?! Нега биз СССР-2га қўшилишимиз керак?

Путинизмнинг ҳозирдан Ўзбекистоннинг ЕОИИга қўшилмасидан олдин ҳам салбий жиҳатлари АЭС, троллар фабрикаси шаклида кўрина бошлади.

Ўзбекистон ЕОИИга аъзо бўлса, балким мамлакатга Россия 10 миллиард АҚШ долларича инвестициялар киритар. Лекин, келажакда Ўзбекистон Россиянинг геосиёсий ўйинларининг қурбони бўлиб қолиши мумкин.

Владимир Путиннинг Чеченистон, Молдавия, Грузия, Украина, Сурия, Венесуэла бўйича геосиёсий ўйинларидан Россия халқида норозилик кучайиб бормоқда.

Ўзбекистон учун эса Россиянинг 19, 20 асрларга хос империяча сиёсатини қўллаб қувватламасдан мамлакатда инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини ҳурмат қилишга, иқтисодий эркинлик, сиёсий эркинлик, коррупция кўрсаткичларини дунёнинг ривожланган давлатлари даражасига оширишга эришиши муҳимроқ.

6. Зеро, ҳозирги Шавкат Мирзиёев президентлиги даврида ҳам мамлакат инвестиция жозибардорлиги жуда паст, чунки коррупция кўрсаткичи жуда паст.

Коррупцияга қарши курашда қуйидагилар ҳисобга олинмаябди.

7. Коррупцияга қарши курашда қуйидаги 2 ҳолатни ҳисобга олиш керак:

Мамлакатда давлат мулки эмас, хусусий мулк кўпроқ, устун бўлиши керак.

Лекин, Ўзбекистонда давлат мулки ҳукмрон. Давлат мулки ҳукмрон бўлган жамиятда инсон ҳуқуқлари ва эркинликлари ҳурмат қилинмайди.

Коррупцияга қарши курашнинг энг самарали йўли эркин, демократик сайловлардир.

8. Мамлакатда диктатор Ислом Каримов давридагидай сўз эркинлигига, оммавий ахборот воситалари эркинлигига, эркин интернетга, мухолифатга йўл йўқ.

Бақувват ўрта синф, кучли фуқаровий жамият шаклланиши учун, иқтисодий эркинлик, сиёсий эркинлик йўқ.

Бундай шароитда мамлакатда эркин, демократик сайловлар мутлақо ўтказиб бўлмайди.

9. Яна таъкидлаб ўтишни лозим топдим, Ўзбекистонда давлат мулкчилиги ҳукмрон. Коррупция гуллаб яшнаябди. Иқтисодий эркинлик кўрсаткичи, сиёсий эркинлик кўрсаткичи, коррупция кўрсаткичи жуда паст ва бунинг оқибатида Ўзбекистон иқтисоди ўта қолоқ.

Зеро,Ўзбекистоннинг иқтисодий эркинлик кўрсаткичи 152-ўринда бўлган пайтда 51.5 баллга тенг эди, 2019-йилда эса 140-ўриндалагида 53.3га тенг.[2].

Дунё мамлакатлари орасида 12 поғонага кўтарилган бўлсада эркинлик кўрсаткичи атиги 1.8 баллга яхшиланган бўлиб ҳамон кўпроқ эркин бўлмаган (Mostly Unfree) мамлакатлар қаторида.

Сиёсий эркинлик кўрсаткичи бўйича Ўзбекистон 9 балл билан Тожикистон ( 9 балл ) даражасига эришган ва албатта Шимолий Кореадан ( 3 балл ), Туркманистондан ( 2 балл ) анча узоқлашган. Бироқ, дунёнинг энг эркин мамлакатлари Финляндия ( 100 балл ), Норвегия ( 100 балл ), Швециялардан ( 100 балл ) жуда кейинда ва ҳаттоки Афғонистон (27 балл), Эрондан (18 балл) ҳам сиёсий эркинликлар бўйича орқада. [3].

Умуман олганда Ўзбекистон ёмонларнинг энг ёмонлари бўлган 13 мамлакат қаторида.[4].

Ўзбекистонда коррупция кўрсаткичи (Corruption Perceptibility Index) 2018-йилда 22 балл билан дунёнинг 180 мамлакати қаторида 157-ўринни эгаллаган бўлса, 2019 – йилда 23 балл билан 158 – ўринни эгаллади. Ўзбекистоннинг коррупция кўрсаткичи 1 баллга яхшилангани билан дунёнинг бошқа мамлакатларида коррупция кўрсаткичи Ўзбекистонга нисбатан кўпроқ яхшилангани учун Ўзбекистон 157 – ўриндан 158 – ўринга тушиб қолган. [5].

Ўзбекистоннинг АЖБ ЯИМси ($1,560) дунёнинг ўртача АЖБ ЯИМсидан ($11,673) қарийб 7 баравардан кўпроқ кам (7,48). [6,7].

Ўзбекистоннинг АЖБ СОПси ($7,810) дунёнинг ўртача АЖБ СОПсидан ($18,961) 2 баравардан кўпроқ кам (2,43). [6,7].

Ўзбекистоннинг иқтисодий кўрсаткичлари дунёнинг ўртача иқтисодий кўрсаткичларидан 2 баравар кам бўлса, Ўзбекистоннинг иқтисодини қолоқ дейишимиз мумкин. Бироқ Ўзбекистоннинг АЖБ ЯИМси дунёнинг ўртача АЖБ ЯИМсисдан 7 баравардан кўпроқ, Ўзбекистоннинг АЖБ СОПси дунёнинг ўртача АЖБ СОПсидан 2 баравардан кўпроқ орқадалигини баралла ўта иқтисодий қолоқ дейишга мажбур бўламиз. [6,7].

2018-йилнинг декабрида Халқаро рейтинг агентликлари Fitch va Standard & Poor’sлар Ўзбекистоннинг АЖБ ЯИМси $1,200га тенглигини аниқлашган эди. Бу кўрсаткич бўйича олганда Ўзбекистоннинг иқтисодий аҳволи янада аянчлилиги аёнлашади. [8].

Абдужалил Бойматов

Ўзбекистон Инсон Ҳуқуқлари Жамияти вице президенти.

29-ноябрь, 2019-йил.

Дублин, Ирландия.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Ғалабанинг 75 йиллигини нишонлаш бўйича махсус дастур қабул қилинади. 25.11.2019. ( https://www.ozodlik.org/a/30290196.html ).

2. 2019. Index of Economic Freedom.

( https://www.heritage.org/index/ranking ).

3. Freedom in the World 2019.

( https://freedomhouse.org/report/countries-world-freedom-2019).

4. Worst of the worst. 2019. ( https://freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2019/democracy-in-retreat ).

5.Transparency International. Corruption Perceptions Index 2018

( https://www.transparency.org/cpi2018 ).

6. International Monetary Fund. 2019.GDP per capita, current prices. U.S. dollars per capita(https://www.imf.org/external/datamapper/NGDPDPC@WEO/OEMDC/ADVEC/WEOWORLD ).

7. Statistics Times.GDP Indicators 2019

( http://statisticstimes.com/economy/gdp-indicators-2019.php ).

8. Fitch Assigns Uzbekistan ‘BB-‘ IDRs; Outlook Stable

20 Dec 2018. ( https://www.fitchratings.com/site/pr/10057197 ).