Президент Шавкат Мирзиёев Ўзбекистонни коррупция ботқоғидан олиб чиқа оладими?

2018-йилнинг 8-июнь куни менинг “Нега президент Шавкат Мирзиёев ўрта синф, фуқаровий жамият шаклланиши учун шароит яратмаяпти?!” номли мақоламда ва шу номда 9- июнда youtubeда қўйилган видеода Ўзбекистондаги прокуратура ва солиқ тизимидаги коррупция ҳақида ўз фикрларимни баён этган эдим. [1,2].

2018-йилнинг 13-июнь куни “Озодлик”да Ўзбекистондаги коррупцияга тегишли учта мақола чоп этилди. Бу мақолалар Ўзбекистондаги солиқ тизимига, божхона тизимига ва прокуратура тизимига тегишли.

Биринчи мақола солиқ тизимига тегишли.

Озодликдан иқтибос: ”Тошкент шаҳар давлат солиқ бошқармасига уч йил раҳбарлик қилган Музаффар Пардаев ҳибсга олинган. Бу ҳақда Озодликнинг Ўзбекистон Давлат солиқ қўмитасига яқин икки манбаси бир-биридан мустақил равишда хабар қилди.

Бу икки манбанинг бир хил маълумотларига кўра, “йирик камомад”да гумонланаётган Пардаев ўн кундан буён Давлат хавфсизлик хизматининг тергов изоляторида сўроқ қилинмоқда.

Музаффар Парлаев 2015 йил июнидан буён Тошкент шаҳар солиқ бошқармаси бошлиғи вазифасида ишлаб келаётган эди.

Озодликнинг Солиқ қўмитасига яқин биринчи манбасига кўра, Пардаев солиқ тизимида олиб борилаётган текширувлар доирасида 4 июнь куни ҳибсга олинган.

Ҳибс этилишидан бир кун ўтиб Музаффар Пардаевнинг лавозимидан олингани эълон қилинди ва ўрнига унинг муовини бўлиб ишлаган Нормат Турсунов Тошкент шаҳар давлат солиқ бошқармасига бошлиқ этиб тайинланди.

– Шаҳар бюджетига тушумлар текширилган, йирик камомад чиққан. Ҳозир Пардаев солиқ тизимидаги бошқа ўнлаб амалдорлар билан бирга сўроқ қилинмоқда, – деди Озодликнинг Ўзбекистон Солиқ қўмитасига яқин иккинчи манбаси. Иқтибос тугади. [3].

Иккинчи мақола Божхона тизимига тегишли.

Озодликдан иқтибос; ”Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев Фарғона вилоятининг Олтиариқ туманида вилоят фаоллари иштирокида ўтказилган видеоселектор йиғилишида импорт билан боғлиқ вазиятдан норози бўлиб, божхоначиларни кескин танқид қилди. Daryo.uzнинг бу ҳақда хабар қилган Фарғонадаги мухбири Президент сўзларидан иқтибос келтирган:

“Ўзи сизларни, мана, нечтангни қамадим. Ҳамманг булбулдай сайраб ётибсан, бир-бирингга пора берганингни. Битта ташкилотга вакил эдинг ҳамманг. Гўё сизлар жуда адолатли. Энг катта порахўр — сизлар”, – деган Шавкат Мирзиёев.

Президент бундан олдинги чиқишларида молиячиларни”каламушлар”, прокуратура ходимларини “ўғри ва ахлат”, деб атаган.

“Ғўдайган ит”, “давлат сотқинлари”, “Сурхондарëни от ўйин қилиб ташлаган”, “бу ноинсофлар ҳаром қилиб ташлаган”, “бир ерини писиб мажлисга келиб ўтирсин”, “ҳамманг порахўрлик қилиб ҳамма ерни шарманда қилиб юрибсан”.

Бу сўз бирикмалари ва жумлаларни Шавкат Мирзиёев 19 январь куни Қизириқ туман ҳокимлиги биносида Сурхондарë вилоят фаоллари билан ўтказган учрашувидаги нутқи давомида ишлатган эди”. Иқтибос тугади. [4].

Учинчи мақола прокуратура тизимига тегишли.

Озодликдан иқтибос: “Озодликка бир неча манбадан келган маълумотга кўра, жорий ой бошида Тошкент шаҳар прокурорининг собиқ 1-ўринбосари Мирағлам Мирзаевнинг йигирмага яқин қариндоши уйида бир куннинг ўзида тинтув ўтказилган. Бу хабарни ҳуқуқ тизимидаги мулозим тасдиқлади.

Тинтувга Ўзбекистон Бош прокуратураси Уюшган жиноятчилик ва коррупцияга қарши курашиш бошқармаси мулозимлари етакчилик қилган.

Озодликнинг мазкур воқеа юзасидан маълумот сўраб Бош прокуратура матбуот хизматига қилган мурожаатига “бу иш юзасидан тергов кетаëтганлиги сабабли қаерда ва қандай тергов ҳаракатлари ўтказилаëтганлиги ҳақида батафсил маълумот бера олмаймиз”¸ деган жавоб берилди.

Озодликка бу воқеа юзасидан ҳуқуқий изоҳ берган адвокат¸ Ўзбекистон Жиноят-процессуал кодексига мувофиқ тергов амалиëтлари давомида бундай тинтувлар ўтказиш ва моддий ашëларнинг олиб қўйилиши қонунийлигини билдирди.

Тинтувлар тафсилоти

Тинтув ўтказилган оилалардан бирига яқин тадбиркорга кўра¸ Мирзаевлар оиласи устидан очилган жиноий иш доирасида уларга тегишли бойлик қидирилмоқда ва тинтув ўтказилган қариндошлар номига расмийлаштирилган мулк ва бойликнинг¸ аслида собиқ прокурорга қарашли экани тахмин қилинмоқда.

“ 1 июнь куни Мирағлам Мирзаев ва унинг хотини Муҳаббат Мирзаеванинг яқин қариндошларидан 20 тасини уйини бирдан босишди. Группа кириб келган ва нима тўғри келса¸ ҳаммасини акт қилиб олиб кетишган. Саникими¸ Мирағламникими¸ фарқи йўқ – нақд пул¸ тилла-бриллиант¸ машина ҳаммасини олишган. Очиғи¸ Мирзаевлар қамалиши билан уларнинг яқинлари бекитадигани бекитиб бўлган эди. Олиб кетилганлар ундан қолгани¸” деди шахси очиқланишини истамаган Мирзаевларга яқин манба. Иқтибос тугади. [5].

Президент Шавкат Мирзиёев солиқ тизимидаги, божхона тизимидаги, прокуратура тизимидаги, давлат хавфсизлик хизмати(ДХХ), собиқ МХХ тизимидаги, маориф, соғлиқни сақлаш тизимидаги коррупциялашган амалдорларни тинмай фош қилиб келяпти. Мен президент Шавкат Мирзиёевнинг коррупциялашган амалдорларга қарши “мардонавор” курашишидан “илҳомланиб” бир неча мақолалар ёздим, видеолар тайёрладим.

Энди ўйланиб қолдим, президент Шавкат Мирзиёевнинг коррупцияга қарши курашиши қанчалик самарали бўлади?

Президент Шавкат Мирзиёевдай коррупцияга қарши кескин курашган пост совет раҳбарлардан бири Белоруссия президенти- Александр Лукашенкодир. Александр Лукашенко 1994-йили президентлик сайловларида Белоруссияда коррупцияга қарши курашчи сифатида ғалаба қозонган эди.

Transparency International ташкилотининг 2017-йил коррупция кўрсаткичи ( Corruption Perception Index 2017 ) бўйича Белоруссия 44 балл билан дунёдаги 180 мамлакат ичида 68-ўринни эгаллаган.

Ўзбекистон эса 22 балл билан 157-ўринда. [6].

Юқоридаги кўрсаткичлардан кўриниб турибдики, Белоруссияда коррупция даражаси Ўзбекистонга қараганда анча паст.

Freedom House ташкилотининг сиёсий ҳуқуқлар ва фуқаровий эркинликлар кўрсаткичи бўйича Белоруссия 21 балл билан эркин бўлмаган мамлакатлар қаторида,

Ўзбекистон ҳам 7 балл билан эркин бўлмаган мамлакатлар қаторида. [7].

Эркинлик кўрсаткичи бўйича Белоруссия ҳам, Ўзбекистон ҳам эркин бўлмаган мамлакатлар қаторида бўлсада, Белоруссия Ўзбекистонга қараганда озгина эркинроқ.

Иқтисодий эркинлик кўрсаткичи бўйича(2018 Index of economic freedom) Белоруссия 58.1 балл билан дунёдаги 180 мамлакат ичида 108-ўринда,

Ўзбекистон эса 51.5 балл билан 152-ўринда. [8].

Ўзбекистон ҳам, Белоруссия ҳам иқтисоди кўпроқ эркин бўлмаган ( Mostly Unfree) мамлакатлар қаторида бўлсада, Белоруссиянинг иқтисоди Ўзбекистонникига нисбатан эркинроқ.

Учала кўрсаткичлардан кўриниб турибдики, Белоруссиянинг сиёсий ҳуқуқлар ва фуқаровий эркинликлар бўйича эркинроя бўлгани ва иқтисоди Ўзбекистонга нисбатан эркинроқ бўлгани учун ҳам Ўзбекистонга нисбатан Белоруссияда коррупция даражаси анча паст.

Шу ерда яна қўшимча қилиб айтмоқчиманки, Александр Лукашенко Европанинг энг охирги диктатори ҳисобланади. У Белоруссияни президент сифатида 24 йилдан бери бошқариб келяпти. Лекин, Европанинг энг охирги диктатори ўғли билан картошка кавлашдан ор қилмайди.

Президент Шавкат Мирзиёев ўғли, қизлари билан пахта терганини эслай олмайман.

Коррупцияга қарши курашиб энг самарали, яхши ютуқларга эришган Грузия президенти Михаил Саакашвилидир.

Transparency International ташкилотининг 2017-йил коррупция кўрсаткичи ( Corruption Perception Index 2017 ) бўйича Грузия 56 балл билан дунёдаги 180 мамлакат ичида 46-ўринни эгаллаган.

Ўзбекистон эса 22 балл билан 157-ўринда. [6].

Юқоридаги кўрсаткичлардан кўриниб турибдики, Грузияда коррупция даражаси Ўзбекистонга қараганда жудаям паст.

Freedom House ташкилотининг сиёсий ҳуқуқлар ва фуқаровий эркинликлар кўрсаткичи бўйича Грузия 64 балл билан эркин мамлакатлар қаторида,

Ўзбекистон эса 7 балл билан эркин бўлмаган мамлакатлар қаторида. [7].

Эркинлик кўрсаткичи бўйича Грузия эркин мамлакатлар қаторида, Ўзбекистон эса эркин бўлмаган мамлакатлар қаторида.

Эркинлик кўрсаткичи бўйича фарқ жуда катта, яъни Грузия Ўзбекистонга қараганда ниҳоятда эркин.

Иқтисодий эркинлик кўрсаткичи бўйича ( 2018 Index of economic freedom 2018) Грузия 76.2 балл билан дунёдаги 180 мамлакат ичида 16-ўринда,

Ўзбекистон эса 51.5 балл билан 152-ўринда. [8].

Иқтисодий эркинлик кўрсаткичи бўйича Грузия пост совет республикалари ичида энг юқори кўрсаткичга эришган ( Эстониядан кейин).

Президент Шавкат Мирзиёевнинг бир ярим йилдан ортиқ президентлик фаолиятидан кўриниб турибдики, ҳозирча унинг Александр Лукашенко ёки Михаил Саакашвили йўлидан бориши номаълум. Грузиядагидек коррупция бўйича курашда самарали, жуда яхши натижаларга эришиш учун президент Шавкат Мирзиёев Ўзбекистон ватандошларига иқтисодий, сиёсий эркинликлар бериши керак ва 10 йилдан кейин Михаил Саакашвилидек президентликдан кетиши керак.

Бироқ, афсуски, Шавкат Мирзиёев Ўзбекистон ватандошларига на иқтисодий, на сиёсий эркинлик бериш тўғрисида, на ўзининг 10 йилдан кейин президентлик лавозимидан кетиш-кетмаслиги тўғрисида лом-мим дегани йўқ.

Абдужалил Бойматов

Ўзбекистон Инсон Ҳуқуқлари Жамияти вице президенти.

15–июнь, 2018-йил.

Дублин, Ирландия.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Нега президент Шавкат Мирзиёев ўрта синф, фуқаровий жамият шаклланиши учун шароит яратмаяпти?! 08.06.2018. (http://uz.hrsu.org/archives/9028 ).

2. Нега президент Шавкат Мирзиёев ўрта синф, фуқаровий жамият шаклланиши учун шароит яратмаяпти?! Видео. 09.06.2018. (http://uz.hrsu.org/archives/9032 ).

3. Тошкент шаҳрининг бош солиқчиси “йирик камомад”да гумонланиб ҳибсга олинди. 13.06.2018. ( https://www.ozodlik.org/a/ozbekiston-soliq-tax-pardayev/29288624.html ).

4. Мирзиёев божхоначиларни “энг катта порахўрлар”, деб атади. 13.06.2018.

( https://www.ozodlik.org/a/29288619.html ).

5. Тошкент прокурори экс-муовинининг бойлиги қидирилмоқда. Қариндошлари уйида тинтув ўтказилди. 13.06.2018. ( https://www.ozodlik.org/a/%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%B0%D2%93%D0%BB%D0%B0%D0%BC-%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%B7%D0%B0%D0%B5%D0%B2-%D0%BC%D1%83%D2%B3%D0%B0%D0%B1%D0%B1%D0%B0%D1%82-%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%B7%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B0-%D0%B0%D0%B1%D0%B4%D1%83%D1%80%D0%B0%D1%88%D0%B8%D0%B4-%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%83%D1%80-%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%BA%D1%83%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0/29288811.html ).

6. Corruption Perceptions Index 2017.(https://www.transparency.org/news/feature/corruption_perceptions_index_2017 ).

7. Freedom in the World 2018 by Aggregate Score.

( https://freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2018 ).

8. 2018 Index of Economic Freedom. Country Rankings. (https://www.heritage.org/index/ranking).