Jan 312016
 

Аҳоли саломатлигини сақлаш тизимида ҳозир «Саломатлик-3» лойиҳаси бўйича ишлар олиб бориляпти. Бу лойиҳани 1 ва 2 кисмларида соғликни сақлаш тизимида асосан бирламчи тиббий звеноларга қаратилган бўлиб қишлоқ жойларида кўпроқ қишлоқ врачлик пунктларини ташкил этиш билан боғлик эди.

Ҳозирда эса бу лойиҳани 3- кисмида умумий врачлик амалиётидан оилавий поликлиника тизимига ўтиш жараёнидир. Бу жараёнда барча пенсия ёшига етмаган поликлиника врачлари асосан педиатр ва терапевтлари умумий амалиёт врачлиги бўйича ўқиб сертификат олишган. Педиатр врачлари қабулига келган она ва болани энди умумий кўрувдан ўтказишади.

Худудидаги ҳар бир хонадонга келганда оилавий кўрувдан ўтказишади. Лекин шу ерда ҳам бир англашилмовчилик. Педиатр негадир отани кўрувдан ўтказмайди. Фақат онани. Болалар поликлиникаларида (шаҳарни назарда тутиляпти) аёлларни кўрувдан ўтказиш учун гинекологик креслоларгача бор. Лекин бир нарсани айтиш керак-ки педиатр бўлиб ишлаган врач 10 ой ўқиш давомида қандай қилиб аёлларни гинекологик томондан кўра олади. Бундан ташқари бу оилавий врач бўлганда ҳам, ўзининг соҳаси бўйича зўрға касалликни аниқлай олишади-ю бошқа йўналиш бўйича қандай қилиб булар ташҳис қўя олишади.

Болалар шифохоналарида болалар улими, тугрукхоналарда эса оналар улими купайса купайяпти камайгани йук.

Аёлларни бачадон найчалари стерилизацияси хали хам тухтагани йук.

Контрацептива хам куп боскичлардан утяпти. Биринчи спиралдан бошланган, кейин бачадон олиб ташлашдан, кейин эса бу стерилизация дегани чикди.

Туманларда куп аёллар бу жаррохлик контрацептивасидан сунг кайта хомиладор булишяпти, бундан ташкари бу жаррохлик оркасидан канчаси тухумдон кистаси билан огришяпти.

Врачлардан ишхонасига бориб алохида сурасангиз улар стерилизацияга оид саволларга жавоб беришмайди, ишхонадан ташкари гаплашсангиз деярли барчасини айтиб беришади.

Уларга стерилизация килиш учун норма куйиб куйилгани, тугрукхоналарда бу жаррохлик амалиётини сифатсиз утказишаётганини, худудидаги аёлларни кистадан кийналаётганини очикчасига айтиб беришади.

Хозир яна уларни айтиши буйича контрацептивани янги бир йули топилибди. Албатта бу расмий хужжатларда бошкача килиб курсатилган. Яъни бирламчи тугувчиларни хомиладорликни бошларида руйхатга олаётиб аборт килишга ундаш. Бунда улар артистдан колишмайдилар. Хали тугиб курмаган ёш келинларни хомиладорлигини илк ойларида ичига вахима солиб аллакандай касалликларни айтишиб аборт килдиришга ундашади.

Албатта бунда купчилик аёллар бош тортишади, лекин кармокка илинганлари хам учраяпти.

Тугрукхона врачларидан сабабини сурасангиз касаллигини пеш килишади.

Вилоят хокими мажлисларда айтганидек кашшок оилани боласини купайтирилмаслиги керак, давлатга ортикча бокимандани тугиб устириш хеч кандай наф бермас экан.

Шифохоналарда хозирги кунда электр танкислиги куп учраяпти. Бу электрдаги узилишлар улимга хам олиб келиняпти.

Шифохоналардаги таъмирлар хаммаси шифохона ходимларини чунтакларидан кетяпти. Профсоюзлар яъни касаба уюшмалари хеч кандай корпоратив пулларни ажратмаяптилар уз ходимлари учун хам.

Шифокорлар бундан ташкари коммунал ташкилотларни штатдан ташкари ишчиси хам хисобланишяпти.

Кучаларни супургани хам улар, курилиш битказилса йигиштиришга келганлар хам улар, коммунал туловлар учун пул йикканлар хам улар, кишки мавсумни утказишда махаллада вактини утказаётган хам улар.

Айникса шифохоналардаги кичик тиббий ходимларга кийин, ишда ишхонани йигиштирса, ишдан кейин кучани йигиштиради, ёки кандайдир микрорайонни территориясини супуриб беради.

Булар шундок чарчашганки, уй мисоли мехмонхона, келадию кетади. Шунинг учун шифохоналарда СПИД дейсизми, вирусли гепатит дейсизми урчиб купайиб ётибди, бечоралар кун буйи ахлат титишса гепатит купаймай нима купайсин.

2016 йил киши шу кунгача бир оз илик келгани сабабли вилоят хокими бу соха вакилларини оёгини ерга теккиздирмай хар куни куча супуриш билан арик оклашга ундади. Яхши хамки табиатни рахми келди шекилли кунлар совуб хакикий киш тафти кира бошлади., бу сохта ободончилик кучалар ахлатини укитувчи ва шифокорлани тозалашидан ободонлашгани хеч кузга ташланганича йук , факат уларни кучада супурги ушлаб кетмон ушлаб кир арикларни чаламан чакки окланишини йуловчилар кузига тезда ташланади, кучадаги ахлат нимагадир кандай булса ушандай. Хеч узгаргани йук. Ахлат тозаловчи ташкилотни номи узгаряпти , керак булса бир йилда икки марта. Хеч кимни иши йук ташкилот номи узгаришидан олдин уни балансидаги пуллар хисоби олинадими, хар нарса булганда хам улар ахолини пуллари, бу хакда хеч ким на хокимият на ширкат на махалла уз ахолисига хисобот беради.

Бу ерда энди биз болалар богчасидан бошлаймиз. Чунки богча мактабгача таълим муассасаси хисобланади.

Болалар богчаларини туловларини кимматлигига карамай болалар учун бериладиган овкатлар сифатсиз, гуштлари йук, сут махсулотлари кам берилади, буткалар (кашалар) сутсиз, буханка нонлар сифатсиз, ичи пишмаган.

Болалар ухлайдиган хоналарда ётиш учун ажратилган курпалар кир чир, болишларига караб булмайди, шунинг учун хам болаларда педикулез бит босиш куп.

Уйин хоналари хам ифлос, полослари чанглигидан болалар хар югурганда чанг тепагача кутарилади.

Идишлар яхши ювилмаган, ясли болалари бир кошикдан деярли барчаси овкатлантирилади.

Хозирги киш кировли кунларда богча гурухларида печкалар урнатилган булиб кумир ва тутундан болалар тез-тез касалланяптилар.

Болаларга факат бир махал иссик овкат у хам булса ёвгон шурвадан фарки йук овкат берилади.

Туман богчаларида эса нон билан шакар холос экан.

Богча ходимлари хам уз ишлари колиб худудидаги ободончилик ишлари билан машгулдирлар, болаларни хонаси колиб улар кучани тозалашади. Ахлат ташишади, шу кийимда болаларни олдига киришади.

Кишда булиб хам куча йигиштиришдан сунг улар ювинишмайди хам. Шунинг учун богчаларда вирусли гепатит богдаги гуллар каби очилиб уругланиб ётибди.

Болаларни богчага кабул килишда ота-онадан мудир анчагина пул ишлаб олади, лекин болани у ердаги холатига заррача хам эътибор бермайди.

Энди таълим мактабларига келсак.

Таълим мактабларида хар бир предмет учун укитувчини узи йук. Дарслар утилмайди. Болалар саводсиз. Факат пул йигилмалари бор. Мактаблар совук. Инвентарлар хаммаси эски, стуллар етишмайди, синган, доскаларига караб хам булмайди.

Синф хоналарига печка курилган. Печкадаги кумир ва утин тутунидан болалар хасталанишяпти.

Болаларни ёппасига ахолини уйини олдини йигиштириш учун дарс вактида олиб чикиб кетишади.

Болалардан пул сураш холати куп. Директор укитувчилар ойлигидан шилади. Укитувчилар фаррошлардан фарки йук.

Улар тонг саҳар келиб мактаб территориясини супуриб тозалаб кейин дарсга кириб кетишади. Чарчаган ўкитувчи қандай қилиб сифатли дарс ўта олади.

Болаларни 1-синфга қабул қилиш пул. 9-синфни битиришда қизил шаҳодатнома олиш пул.

Мактаб худудини катта-кичиклигига қараб фаррош, пол ювувчи, қоровул штатлари аниқланади. Ҳозир мактабларда 22 та пол ювувчи штати бўлса унда 16 тасига ведомостда ҳақ тўланади, амалда эса аслида 10 та пол ювувчи ишлайди холос. Қолгани маъмурият чўнтагига. Пол ювувчиликни ўқувчилар ўқитувчилари раҳнамолигида қойиллатишади.

Бир пол ювувчи ставкасига ўртача 325 дан 625 метр квадрат жой белгиланади.

Масалан мактаб территорияси тахминан 4000 метр квадрат бўлса унда ўртача шу 20 тача пол ювувчи ишлаши керак.

Коллежлар тўғрисида ҳам шундай ҳолат улар ҳақида юқорида тўҳталди.

Маълумот 2016 йил январь ойида олинган.

Автор Тўраева Гулбаҳор Камаловна