Жаҳонгир Маматов׃ “ИАК”

 

 

23. ГУЛНОРАНИНГ ДАФТАРИ

Абдурауф Мақсудийдан кейин Гулнора Каримованинг  ҳисобчиси бўлган Фарҳод Иноғомбоев билан суҳбатлашдим. Қуйида 2003 йилнинг 11-17 август кунлари  “Америка овози”да эфирга узатилганга мазкур суҳбатнинг айнан матнини келтираман…

-Аввало бир ўзингизни таништирсангиз!?

-Мани исмим Фарҳод Инагамбаев, Фарҳод Муҳаммадраҳимович. Дадамнинг исмлари Муҳаммадраҳим. Тошкент шаҳрида туғилганман.Ҳозир мана Америкадаман.

-Америкага қандай келиб қолдингиз?

-Агар манам бир тарихимни айтиб берадиган бўлсам , бу анақа, эшиттиришга сиғмаса керак. Лекин қисқача айтиб ўтсам.

Ман 94 йилларда Мақсудий оиласи билан ишлашни бошлаганман Тошкентда. “Рост Трединг” деган ширкат билан.Шу 2001 йилга қадар ишлаб келганман. Охирги иш жойим Дубайда бўлган. Биринчи, Июл-август ойларида мана шу ажралиш (Гулнора ва Мансур Мақсудийнинг ажралишини назарда тутмоқда-Ж.М) эълон қилингандан кейин Тошкентга Мақсудийга қарашли ширкатга кўп нимала кўрсатилди.Нима дейди, давления, босимлар. Ҳар хил тазйиқлар кўрсатилди.

У пайтда менинг катта акам Умидбек Тошкентда ишларди.

2001 йилда мен Дубайдда ишлаётганимда менга Тошкентдан телефон қигандилар. Биринчи, адам телефон қигандилар.Бу пайтда мен билгандим Тошкентда нима бўвотганини…Фирмага СНБ ходимлари келиб, текширув органлари келиб босим ўтказвотганини эшитган эдим.Ўша пайтда менга адам телефон қилдилар ва: “Фарҳод сан тинчмисан, жуда ҳам эҳтиёт бўлгин окангни, Умидбек окангни бугун СНБдан келиб олиб кетишди” дедилар.

СНБдан деганларми, МВДдан деганларми иш қиб олиб кетишди деганлар.”Сан эҳтиёт бўлгин” деб қўйиб қўйганлар.Бир пайтдан кейин окам телефон қиган.Ўша СНБ олиб кетган окам. Айтганлаки, “СНБ олиб кетмаган,СБП, президентни ҳимоя қилиш хавфсизлик хизмати тутиб олиб кетган.Олиб кетиб мен билан гаплаштирган.

Биринчи, Сергелидаги фирмани нимасига (офисига демоқчи-Ж.М.) келиб окамни сўрашибти.”Умид Инагамбаев ким бўлади деб. Бўлмаса ўша пайтда текширув кетаётувди, СНБ бор, налоговойлар(солиқчилар-ЖМ) бор.Прокуратура ходимлари бор.Лекин алоҳида оқ “Нексия”да келиб, окамни сўрабди. Кейин окамни ўшатдаги пастдаги қоровул чақириб берибди.Ҳаммани олдида кишан солиб, чўнтагидан кишан чиқариб, ўтир мошинага, деб об кетибди.Йўлда иннамабди биринчи. Кейин обориб тушунтирибди.”Қарагин, дебди, анақа мана шунақа бўлди”. Кейин окам билан учрашганимда тушунтирганла манга шунақада деган.

“Укам деган, минг афсус, буларни ажрашганига.Манам кутмаганман бунақа бўлишини, лекин,бу СБПни гаплари, лекин шунақа ҳаёт бу, шунинг учун ҳам ўзинг ҳам, у ёқда уканг ҳам бор,биза уни яхши биламиза,сан нима Американи фуқаросимисан,Америкада миллион пулларинг борми, ёки Америкада доданг боми, тушундингми, тушунвоссанми нимани гапирвомман”, деган.Окам “Йўқ, ман сизни яхши тушунмаёмман” деган.

“Ҳозир телефонни оласан, телефон қиласан, тезда ўтириб бу ёққа кесин” дея қўпол қилиб айтган.Бўлмаса оканг, ўзинг ҳам бир секунд ҳам турмайсан, йўқ қилиб юборамиз,уруғ-аймоғинг билан йўқ қилиб юборамиз” деган.

Шунақа, анақа билан айтган.Лекин бу гапларни гапиришдан олдин, “Минг афсус шунақа бўлиб қолди,” деган. Бу гапи билан этмоқчи бўлганки, мажбурликдан, бу бизани бурчимиз,бизани ишимиз, бизага шунақа буйруқ беришган, шунақа қилишимиз керак,уканг ҳам шунинг учун анақа қилсин” деган.

Кейин ўшанда бу 2001-йил августининг бошларида эди, окам телефон қиганла Дубайга. Ман ўша пайтда хавотир эдим. Чунки, бундан олдин адам телефон қиган эдилар.Ўзимни қўйишга жой тополмай ишим хаёлимдан чиқиб кетган.Окам телефон қилганларидан кейин овозларидан сезганман, бунақа ҳеч қачон гапирмаганла.”Фарҳод бу ёқда мана одамла ўтиришибди” деганла. Кейин орқада ман эшитвотувдим одамлани гапи…”келишинг керак, келмасанг бўлмайди” деганла.”Манга, адамга чатоқ бўлади” деганла. Кейин мани хаёлим анақа бўган.

Ўзингиз ҳам биласиз, бу оғир нарса, оилангизга у ёқда қанақадир босим бўлса,фикрингиз, хаёлингиз ўшанда бўлади. Кейин уйга келиб турмуш ўртоғим билан маслаҳатлашганман, нима қиламиз, деганман. Бормасак тинч қўйишмайди.Чунки у пайтгача мен Дубайда икки йилдан буён ишлаётгандим. Икки йилдан буён Ўзбекистондан ташқарида яшаб хоҳланнгки, хоҳламангки, интернетларга кириб, хабарла, янгиликларни кўриб, Ўзбекистон тўғрисида бир нималарни кўриб одам табиий Ўзбекистонда нима бўвотти, бир мустақил хабарларни кўргингиз келади. Мен 2001 йилгача мухолифат нималарини кўп ўқиганман. У пайт ҳеч бир ишонгим келмасди. Ҳақиқатда ҳам бизада Ўзбекистонда шунақа нарсалар қиладими? Одамни об келиб бекордан-бекорга, чўнтагига нарса тиқиб қўйиб,қила олармикан? 2001 йилда мани хаёлимга азгина бўлса ҳам бир тасаввур бор эди Ўзбекистон ҳақида.Ўшани ўйлаб ман чуда ҳам қўрқиб кейганман. Кейин биза қарор қилганмиз нима бўлса бўлди энди, буёғига пешана деб тошкентга борадиган бўлдик.Сентябрга қомасдан тошкентга учиб кетдик.Тезда Дубайдаги раҳбариятга, ҳамкасбларимга хабар берганман.Ула тушунишган мани шароитимни.Чунки ман жуда ҳам хавотир бўганман оилам бўйича.

Келганимдан кейин манга Гулнорани яқин дугонаси, Гулнорани қўл остида ишловчи бир ходими бор эди, уни отини айтмайман, чунки у одам ҳали ҳам ўшатда.

-Гулнора деяпсиз, Гулнорани қанчалик яқин танийсиз?

-Гулнорани ман 2001 йилдан олдин Тошкентда ишлаганимда ҳам кўрганман.Тошкентда кўрганимда ҳеч бир мулоқот бўлмаган.Компаниянинг бирор бир тадбирларида кўрардим.Партиларда (зиёфатларда демоқчи-Ж.М.) дейдими ана шунақаларда кўрардим.Лекин охирги пайт 99 йилдан бошлаб ман шу Дубайга кўчиб ишга келганимдан кейин Гулнора, Мансур акам- собиқ Гулнорани турмуш ўртоғи, болалари билан тез-тез Дубайга йилда бир-икки марта келишарди.Келишганда ман уларни Дубайда кутиб олардим.Меҳмонхонага жойлаштирардим, баъзиларда Гулнорани ўзини шахсий ишлари билан , илтимослари билан ўзини қаёққадир оборардим керак жойига.

-Шахсий ишлар,илтимослар деяпсиз умумий болиб қолмасин бир иккита мисоллар келтириб ўтинг.

-Масалан нима деса бўлади, Дубайга келиб бир қанақадир дўконга бориб ўзига нарса олмоқчи ёки тошкентда унинг ширкати бор эди, мунга ҳали келаман кечроқ.Тошкентда юрғизадиган ширкатига масалан баъзи нарсалар мол-мулк , товарларни олишга Дубайдан топиб беришга одам қидирган.

-Масалан рус матбуотида чиққан суҳбатларда Гулнора айтганки мана шу колекциялар тўплашга қизиқардим ,масалан ҳар ҳил тошлар… Дубайдан ҳам шундай нарсаларни сотиб олармиди?

-Бу-чи, яна Жаҳонгир ака, бу алоҳида бир катта нима тошлар сотиб олиши у сизларнинг матбуотларингизда чиққан мақола. Гулнора у билан ўзини бир жуда катта фаолияти.Дубайга баъзи вақтлари келиб ман Гулнора билан ишлаганимда чамодон-чамодон пул олиб келиб тош сотволарди,олтин сотволарди.лекин кўпчиликка бу қанақа қилиб нима қилинарди,тавсия қилинарди гўёки у ўша тилла нарсалар дизайн қилади ,лекин аслида бу кўплар Дубайда нима қиладиганлар ўша Дубай марказида “Гулсум” деган катта тилла бозор бор, ўша жойда Гулнорани жуда яхши билишади.

-Бунча чамодон-чамодон тилла ва тошларни нима қилади?

-Буни, билмадим. Масалан ман ўзимам Тошкентдан биринчи марта келганимда Гулнора берворган пулларни олиб келганман ўзим билан бирга. Нақд Америка доллари.Ўша учун нима бунга яна айтвонман Жаҳонгир ака, алоҳида тўҳталса бўлади. Лекин сизга ҳозир айтвотган нималарим тасдиқланиши учун ман ўзим мамлакатни тарк етганимдан кейин мажбур бўлдим кўп далилларни ўзим билан олиб келишга.Ўзимни ҳимоя қилиш учун.

-Далилларингизга ўтмасдан бир саволим бор.”Новая газета”да чиққан мақолада сизни номингиздан гўё шу ширкат Мақсудийларни ширкати, қаллоблик билан шуғулланмоқда, деб сизни баёнот берган деган гап бор.

-Бу гапга Жаҳонгир ака, ман ўша айтганимдай сентябр ойида Тошкентга қайтиб келганимда Гулнора чақирган олдига,олдига орадан икки-уч кундан кейин чақириб бир ярим соат ўтириб гаплашган ман билан. гаплашиб кўп нарсалартни гапирган,йиғлаган озгина.Лекин манга шуни нима қилганки ман билан ишлайсан,ман у мажлисга киришимдан олдин ҳам атрофидаги Гулнорани ёрдамчилари…

-Сизга нима учун йиғлайди?

-Нима деса бўлади, ман уни Дубайда кўрганману уч-тўрт марта келганида.У пайт собиқ турмуш ўртоғлари билан келарди.У пайт Гулнорани бошқача кўрганман.Энди бу гал ўзини бошқача кўрсатиш учун нима деса бўлади,йиғлагани нима бу одам жуда кўп артистик қобилиятга эга одамни мийясини нима қилиш учун тассуроот кўрсатиш учун,ўзини бечора қилиб кўрсатиб кўрди, бошида гапни шунақадан бошлади.Ман бечораман ман унақа қилдим,бунақа қилдим лекин секин-секин бир ярим соатни давоми ичида кейин гапини охири нима билан тугади “мани дадам айтдики мен уни билсам ўзим уни сўяман” деган экан.

-Мен бир оз тушунмадим аниқроқ қилиб айтинг кимни сўймоқчи бўлган.

-Гулнорани собиқ турмуш ўртўлари Мансур Мақсудийни ўша учун ҳам йиғлаб гапирди деганим бошида гапини йиғи билан бошлади,лекин охирини бир нималар билан тугатди манга шу тассурот кўрсатди манга сўзини охирида айтдики,мана энди санам келдинг манашу ерда ислайсан яҳши бўлди деди. Кейин манга атрофидагилар айтишди агар Фарҳод буёғини эҳтиёт қилгин назари тушиб қолди,энди қийин бўлади,гапига жуда ҳам эҳтиёт бўлгин нима қилишди.Кейин ман келганимдан кейин бир ҳафталардан кейинми…

-Келганингиздан кейин давом эттирамиз.Шу ўринда тинловчида бир савол туғилади.Атрофидагилар, деяпсиз нима учун унинг атрофида махсус муҳит борми? У энди Ташқи ишлар вазирлигида ишласа, саккиз соат ишга бориб келадими ёки бир бошқа ишлар билан шуғулланадими ё унинг атрофида қандайдир гуруҳлар юрадими?

-Атрофида деганимда бу асосан тижорат фаолиятидаги ўзини ширкатидаги яқин ўртоқлари ҳамда доимий олдида юрадиган ўша банк ҳодимлари. Ман келиб ҳайрон қолганман,ман ҳам олдин эшитганман ташқи ишлар вазирли гида ишлашини.Лекин 2001 йил сентябр-октябрлардан бошлаб доимий Гулнора ни олдида ишладим.Кун тартибини ман жуда яҳши биламан.Ташқи ишлар вазирлигида ҳеч бир кўрмаганманам,эшитмаганам.У ёққа борганини бир ишлар қилганини асосан нима билан ўзини тижорий ишлари билан банд бўларди.Чунки 2001 йилдан бошлаб уни фаолияти ширкатларни фаолияти жуда ҳам ҳар ҳил соҳаларга оътиб кетди.Ресторан,дискотека,журнал,студия, уяли алоқа телефон компанияси тилла буюмлар бўйича йўналишга ўтиб кетди.

-Келадиган пуллар қаёққа кетарди?

-Келадиган пуллар асосан…. 2001 йилда булар ажрашгандан кейин Гулнора ўзини нималари бўйича жуда эҳтиётли бўлиб нима қилди.Мандан бироз маслаҳат сўрагани, энди ман уч-тўрт йиллик халқаро тажрибам бўлганлиги учун , четдан банклар билан алоқам бўлганлиги учун , мандан биринчи бўлиб сўраган нарсаси қатдан банк ҳисоботи очсам бўлади… Чунки манга ҳозир Европада қийин бўвотди, мани ўтта нима қилишвотти ,дея сўради, кейин ман…

-Эҳтиёт бўлиши нимадан, отасидан қўрқишиданми, ёки Америкада суд бўлиб четга чиқа олмаслигиданми, нимадан?

-Биринчи бўлиб ман ўйлайман шу оиласини нимаси кўпроқ шу жамоатчиликка тарқалгани, иккинчидан 11 сентябр ўша пайтга тўғри келиб қолган эди Америкада портлашла бўлиб… Хабарингиз бўлса ўша 11 сентябрдан кейин банк соҳасида, молия соҳасида ҳам бутун дунёда назорат кучайди. Ўшани учун бирор далилсиз , асоссиз келган котта миқдордаги пуллага назорат ташланди. Айниқса Европа ва Америка нималарида (банкларида демоқчи-Ж.М.). Ўшани учун буни ҳам бир таъсири котта бўлди.Ўшани учун ҳам сал манашу қийинчиликлардан сўнг Гулнора хавотирга тушди. Кейин яна Ўзбекистондан ҳеч бир асоссиз, ҳужжатсиз келадиган котта миқдордаги нимала, суммала, рақамла. Мана масалан ман сизни нимангизга об келдим , мана кўрвоссиз, “Сити банк”да Гулнора Каримованинг ҳисобларидан бири 7 миллион доллар.

-”Сити банк”дан қандай қилиб сизни қўлингизга келиши мумкин?

-Бошида айтган нимам бўйича, 2001 йилда мани чақиртириб, мани ўзига ишга олишга мақсади, мани Дубайда озгина ишлаган тажрибамни инобатга олиб, ўзига ишга олиб мани, Дубайдан ўзига ширкатлар очишга мандан илтимос қилди. Уларни илтимоси ўзингиз билсангиз керак қанақа. Ўшани учун ман мажбур бўлдим, чунки гаровда мани оилам қолди у ёқда. Ота-онам, иккита ока-укам, хотиним, қизим, болаларим…Шундай қилиб 2001 йилнинг сентябр-октябр ойларидан бошлаб, ман нима десам бўлади, ман молия масалалари бўйича маслаҳатчиси бўлдим. Ўшанда у Дубайда очган фирмасига мани генералний директир , вице президент қилиб қўйди, мани қўлларимни тасдиқлаб…

-Асли молиядан хабарингиз борми, молия соҳасида ўқиганмисиз?

-Ман ўзим Тошкент давлат Университетида ўқиганман, “Роман –Герман” факултетида.Кейин 96 –98 йилларда магистратурада ўқиганман, НБФ файнайн билан боғлиқ магистрлигим ҳам бор.Ҳамда ман 97 йиллари ширкат томонидан, “Рост-традинг” томонидан Лондонга ўқишга борганман. Лондонда “ Шиллер интернейшнл” юниверситетида бир уч ой курсларни ўтганман.

-Энди яна бояги, кечирасиз, сиз бошқа ҳужжатларингизни варақлагунча, “Сити банк”да 7 миллион доллар деяпсиз, яна қайси банкларда, қаерларда пулини сақлайди, баъзиларни айтиши бўйича ҳозир Россияга кўчираётган эмиш.Яна баъзиларни айтиши бўйича Буюк Британиянинг Тума оролларидаги банкларда сақлаган эмиш.

-Мана Жаҳонгир ака, энди банклар масаласига келсак, “Сити банк”дан ташқари ман сизга айтдим ҳозирги пайтда банк фаолияти жуда ҳам қаттиқ назорат бўлгани учун ман биринчи бўлиб унга ишга келганимда у биринчи бўлиб гапириб бериб нима қиганда мани хаёлларим, нималарим умуман бошқача бўлган, ман ўйлаганманки, майли пешонам экан, мани бу ёққа об кеволди, ишлатмоқчи, мани олдин ишлаган тажрибам, бизнес фаолият, оддий бир тижорат қилмоқчи , деб ўйлаганман. Лекин ишлаганим сари Жаҳонгир ака, сочларим тикка бўлиб кетарди… Бошида ҳисоб очганимда, фирма очганимда Гулнорани номига ман ўйлаганман тижорат билан шугулланади.Чунки шу ҳам бошида келишув бўган, “Бўлди Фарҳод шу ерда ишлайсан, ўзимиза мана шу ерда тижорат қиламиза, манашу мамлакатда нима қиласан” деб манга шунақа деган. Кейин октябрдан кейин фирма очилгандан кейин ҳеч бир нимага тўғри келмайдиган… Ўзим қўрқиб кетганман, чунки мани номим лицензияда, мана, ширкатни нимасида , мана сиркатни номи “Привай холдинг онлайне” нимаси, учридител, соҳиби Гулнора Каримова мани бошқарувчи қилиб қўйган.Ман биринчи куннинг ўзидаёқ котта пуллар келганда жудаям қўрқиб кетганман. Чунки халқа биснес, тижоратда молияни тушунадиган одам… Бунақа мумкин эмас…Чунки бугун эрта сўралади, қаттан у пул келди, нима асосда? Ҳозирги Ўзбекистонни иқтисодий шароитини олсангиз 2001 йил аслида валютага, президент Каримов кўп марта чиқиб айтади, мана биз бунақамиз, ёки банклар айтади валютамиз кам, биза ўзимиз нима қилишимиз керак, деб .

Лекин шу вақтда миллион-миллионлаб олиб чиқиб кетилган пул, кимдир унга жавоб беради.Ман ўшандан кейин тузоққа тушганимни билганман.Нима бу яхшилик билан тугамаслигини. Чунки, ўшани учун ҳам сиз берган бояги саволга , қайси банкларда нима қилган деганингизга, битта банкда бу пулларни нима қилиш мумкин эмас эди. Чунки бир хиллари қабул қилмасди. Мана манда хатла бор, мана “Сити банк” хат берган манга, илтимос сизлардан котта-котта пуллар кевотти, хавотирмиза… Ўшани учун ҳам мани Гулнора мажбур қилган унга бошқа банклардан ҳисобот очиш учун.Мана масалан “Стандарт чортинг” банк, Буюк Британиянинг таниқли банкларидан бири. Рақамларни сизга радиодан ҳозир айтмайман, ўзингиз кўрвоссиз, битта келишда…

-Буллар долларда келганми?

-Мана-мана ҳаммасини ўзингиз кўрвоссиз, 4 уюл , а йўғ, йўғ, 6 апрел 2003 тушган пуллардан бири Гулнорани номига…Қаттан кевотти? “Сити банкдан… Банкдан-банкка олиб ўйнаган.Ақш доллари ҳисобида. Мана иккинчиси.”Ей чиз би си” Буни ҳам билсангиз керак, энг таниқли банклардан дунёдаги. Бу ёқдан ҳам ўзига ҳисобот очган. Энди бу ерда узида “доктор Гулнора Каримова” деб очтирган.Мана бу ёқдаги ҳисобидаги балансини ҳам кўрвоссиз. Бу 14 мартга қадар…

-Нима учун бу ерга Ислом Каримов деб ёзилган?

-Бу ёққа нима деса бўлади? Ислом Каримов… Каримов… Рефренсми…(Тавсия қилувчининг номи демоқчи-Ж.М.)

-Президентни қизи эканлиги билинсин учунми?

(Кулади)…

-Рақамларни нима учун радиога айтмайман деяпсиз?

-Айтаман, нега айтмайман?! Мана , масалан “Эй чиз би си” банкида 14 март 2003 йил датаси билан бир миллион тўрт юз минг АҚШ доллари баланси… Кўрвоссиз-а!? “Стандарт cорт”да баланс эмас, келиб тушган пул ҳақида конфермейшн, тасдиқлаш хати дейилади, шу куни Гулнора Каримовани ҳисобига 198 минг доллар келиб тушган.Боя “Сити банк”даги балансини ман сизга кўрсатдим, 7 миллион қанчадир…

-Булар энди қаердан келиб тушган?

-Жаҳонгир ака, ман сизга айтганимдек ширкатларни шундоқ қилиб ясатганки, Ўзбекистондаги фаолиятидан пуллар қонуний ноқонуний , лекин кўплари ноқонуний , чунки буни финансивий схемс, финансивий пирамида дейишади руслар…

-Яъни Ўзбекистондан чиқиб келади…

-Ўзбекистондан чиқиб келади тўппа-тўгри. Ўзбекистондан котта давлат ташкилотларидан, довлатни шерикчилиги бор ташкилотлардан, яна ҳар хил ноқонуний йўл билан олиб келиб Ўзбекистонга солиқсиз, таможниянинг назоратисиз кириб келган моллардан, жумладан шакар совда –сотиғидан келиб тушган пулларни долларга айлантирилган ёки… Кўпинча унинг тошкентдаги фирмаси олдин уни номи “Оас тос ЛТД” эди, масалан қандай қанақа қилади? Биринчидан “Оас тос ЛТД” умуман ҳамма Ўзбекистондаги барча солиқлардан озод қилинган.Бу солиқдан озод қилинган қарор Бош вазир қарори билан қўл қўйилган.Бир неча йилдан бери Гулнорани шахсий ширкати билан тегишли қарор.Ўш қарор билан Гулнорани ширкати, Ўзбекистондаги ширкатлари бир тийин солиқ тўламайди, ҳеч қанақа.Чунки ширкатни нимасида , Уставида ёзилганки, бу ширкат дори-дармон олиб киради Ўзбекистонда, болалар кийим-кечаги, киенчалик ишлаб чиқариш учун болаларни Ўзбекистон болаларига ишлаб чиқариш учун ҳар хил ускуналар, озиқ-овқат ишлаб чиқариш учун, упакофка қилиш учун ускуналар олиб кирилади деган кўп нарсалар ёзилган. Ўшани асос қилиб.

-Мана шу келаётган пуллар, чет эллардаги банкларга келаётган пуллар, Ўзбекистондан келаяпти дедингиз ва улар солиқдан озод қилинган, турли мақсадлар учун деган бир нарсани айтдингиз. Хўп, булар учун Ўзбекистонга ҳақиқатдан ҳам ўша солиқдан озод қилинганда назарда тутиладиган нарсалар қайтиб борадими ёки йўқми?

-Йўқ, мана яна ўша гапларга қайтаман, ишлашни бошлаганимда ман сизга айтганимдек, бу нарсаларни кўрсангиз одамни ҳеч ақлига келадиган нарсалар эмас. Бошида ўшанда мани кўзимга тушиб қолган қоғозлардан, дакументлардан бири шу бўлганки , қандолат ишлаб чқариш линияси деб, ускунаси деб… Қоғозда масалан қандолат ишлаб чиқариш ускунаси контракт қилинган .Таможниядан ўтган. Растаможит қилинган.Ташқи Иқтисодий Алоқалар вазирлигида регистрациядан ўтган.Лекин аслида шакар кириб келган.Миллион-миллионлик шакар кириб кеган, Уни на бир солиғи тўланган, на бир таможний зборлари тўланган…Уни нақд пулга… Энди ўзингиз биласиз шакар стратегик маҳсулот, уни бозорга анақа қолса тез сотилиб кетади…Уни миллион-миллионлага сотилган.Пулни , сотувдан келиб тушган пулни Гулнорани ширкати бонкка қўйган.кейин ўша пулни нимани конвертациясига берилган, ускуна учун деб ёзилган. Баъзи воқтлари ускуна учун деб ёзиларди, баъзи воқтлари болалар кийим-кечаклари деб ёзиларди.Баъзи воқтлари дори-дармонлар келди деб ёзиларди.Аслида бошқа маҳсулотлар, кўпинча шакар об кириб сотиларди. Лекин булани пуллари, сўмовой виручкаси дейилади, бонкка обориб топширилиб, кейин бояки контраклар, қалбаки контрактлар орқали топширилиб, кейин бу пуллар чиқиб кетарди. Ман бу нарсани кўриб қолганимда, биринчи кўрганим октябр-ноябр ойларида 2001да…Чунки нима деса бўлади би “Бурнингни тиқма бу ишга” дейишган…

-Агар мабодо эртага Гулнора Каримова “ Мана мен ҳам интервю беришга тайёрман” деса, юзига қараб шу нарсаларни айтишингиз мумкинми?

-Айтоламан, лекин Ўзбекистондамас. Чунки ўзингизам, мана Жаҳонгир ака, ўзингиз ҳам биласиз… Бояги берган саволингиз бўйича, рус газетаси “Новая газета”да мани гапларимни ёзиб чиқаришган, ман уларга ҳеч қанақа гап гапирмаганман.Рус газетасига ҳеч қандай интервю бермаганман.

-Лекин у ерда ёзма баёнот деяпти…

-Йўқ… Ман баёнотга қўл қўйганман. Қўл қўйганман… Ўзингиз яхши биласиз, Ўзбекистонда қанақа. Эртага агар бориб, оилангизни уёқда нима қип туриб, тепангизда агар СБПни ёки СНБни офицери тепангизда туриб, мана буни қўл қўйиб юбор деса, керак бўлса “Ман ҳайвонман” деган баёнотга ҳам қўл қўёлади одам Ўзбекистонда. Чунки шунчалик анақага об кеп қўйилган одам.

Бу нарсага нафақат ман қўл қўйганман, балки кўпгина тошкентда қоп кетган, олдинги, илгариги “Рост тренинг”да ишлаган, ёки Мақсудий оиласига тегишли фирмадами, ширкатдами ишлаган кўплага заруран қўл қўйдирган. Чунки, бу нарса табиий, одам нима деса бўлади, у ёқдаги одамлар ҳаммаси оиласини уйлайди, ҳаммаси ўзини болаларини ўйлайди, ота-онасини ўйлайди. Чунки, мисол учун сизни келтираман, Гулнорада бир Жамшид деган йигит ишларди. У йигит бир олти-етти йилдан бери ишларди.Бир рестараними, кафесиними менеджерийди.

Шу бир тўқнашув бўп қопти оғзаки… Гулнора уни назарига оган…Кўзига ёмон кўриниб қоган. Бир ҳафтага қомасдан қамаб юборишди. Қамаганда ҳам на МВД на УВД на СНБ уни қўлга олди. Ким қўлга олди уни? Ким қўлига кишан солди – СБП солди.Президентнинг Хавфсизлик хизмати. Ишлавотган жойга келиб, худди террорчи ушагандай қилиб, об кетишди анақа қилиб де. Ҳаммага бу нима деса бўлади, сабоқдай. Гулнора билан анақа қиган, гап талашгани учун.

Мана икки ҳафтага қолдирмасдан у болани, мани эшитишимча, чунки буни аниқ тасдиқлай олмайман, буни сўраб-суриштиришга у ёқда ҳамма қўрқади, саккиз йилга қамаб юборишди у болани.Бу битта мисол. Иккинчи мисол, Гулнорани ўзини яқин дугонаси бўган Нилуфар Садриддинова деган. У охирги пайтда 2001га қадар Гулнорани ўша тошкентдаги ширкатларини бирини бош директори бўлиб ишлаб келган.

Гулнорани кичкина пайтдан буён бирга мактабга, бирга Университетга бориб юрган дугонаси бўган. У гугонаси билан гап талашиб қолиб, уни нафақат ишдан бўшатган яна домашний арест қилиб қўйдирган.Ерга тегаман деган яхши кўрган йигитига тегдирмаган. Тўй қилдирмаган.Кейин уни йигити Америкага олиб келаман деганда паспортини қўлидан олиб қўйишган.

Уйига бориб яна ўша СБП, президентни хавфсизлик ходимлари келиб, ота-онаси, ўзига босиб ўтказиб, “Қизингиз ҳеч қаёққа чиқмасин,тошкентдан агар кетиб қолса, қаранг, ўзингиздан кўрасиз” деган.Бу мана сизга иккинчи мисол. Бунақа мисоллар жуда ҳам кўп.Ўшани учун бояки рус газетасини ёзиши бўйича унга қайтиб келарканмиз, мани гапларимни улар “Заявлений Фархад Инагамбаева “ деб ёзгани бу мутлақо… Мана тасаввур қилинг, сизни олдингизга иккита қоғоз об кеп қўйишди. Олдингизда иккита СНБ турибди. Айтишвотти “Отанг у ёқда ишлайди, онанг бу ёқда, болаларинг , хотининг бор”… Қани сиз ёзмай қўйинг-чи шу нарсани қанақа аилишади.

-Энди Гулнора масаласига қайтадиган бўлсак, Гулнорани мана шу ҳисоблари чет елларда қайси йилларда очилиб ва гуллаб яшнаган пайти қачон?

-Ман олдинги йилларга бир нарса айтолмайман, чунки олдин ман Гулнора билан ишламаганман. 2001 йилдан бошлаб то 2003 йил апрелга қадар ман у билан ишлаб келдим.икки йилдан сал ортиқ йилнинг ичида шу тўртта –бешта банкда миллионлаб пул ўтди.Бундан ташқари ўша ширкатлар, ўша ҳисоблар орқали ўзига Масквадан уй-жой сотиб олди. Айниқса нима деса бўлади, 2002 йилда хабарингиз борми-йўқми билмадим, бир ёз пайтлари қаттиқ бир миш-мишлар бўлди тошкентда, адасини, отасини соғлиғи йўқ, тошкентда бир гаплар бўвотти деган пайтда, мен бу ҳақда ҳеч нарса айтолмайман, лекин, ҳақиқат шуки май ойларида мани Масквага жўнатиб, ўшатта, Масквада ҳам ёрдамчилари бор, ўшлар билан бирга унга уй-жой қараганмиз. Кейин майни охирларида ўзи ҳам келиб шу жойни танлаган.Уч қаватли “Пен ҳаус” дейилади, Москвани марказида, ўзига уй-жой олган.

-Қанчага олган уйни?

-Икки миллионга долларга яқин. Бир миллион саккиз юз минг қанчадир.Манда контрак, ордерни копиялари ҳам бор.Икки минг доллар уйни ўзи ҳали нима қилинмаган, нима деса бўлади, ўзбекчафа сувоғи битмаган уй дейди-ю, ана шунақа.

-Бу ҳужжатларни қандай қилиб олиб чиқиб кетгансиз?

-Жаҳонгир ака, мана боя бошлаганимдай Гулнора билан ишлаган сари 2001 йил бошлаган бўлсам кунба-кун буни мана Худо билади, кейин хотиним билади бошимдан нима ўтганини. Ота-онамга гапириб етмасдим, лекин мани нимамдан улар сезишарди нима кечирвотганимни.Баъзи кунлари бўларди Жаҳонгир ака, қандоқ Гулнорани қўлидан қутилишни билмасдан, нафақат ман , балки мани касбдошларим ўшатта қолиб кетган ҳозир ҳам Гулнорани қўлида ишлавотган, шунақа бир беақл нарсалар келарди, шу Гулнорани қўлидан қутилиш учун бориб шу мошинада ўзингизни авария қилишга…Шунақа фикрлар келарди. Шунда балки қутили қолармидик. Чунки борган сари ботқоққа киргандан кириб кетоврардик. Чунки мана етганимдай ноқонуний пул об чиқиш, уни номига ўтказиш…

Бундан ташқари Гулнорани Тошкентда кунба-кун, ҳафтама-ҳафта душманлари кўпайган. Энди бир кунмас-бир кун ўшанга бу жавоб беради. Қонун олдида жавоб беради, чунки қанча бегуноҳ одамларни уйини вайрон қилди. Мани ўша икки йил ишлаган тажрибамни ичида рекет дейдию, шунақа тарзда пул олди.Масалан шунақа пайтлар бўлган кимдир қайсидир тадбиркор уни олдига келиб… Энди хал қанақа деб ўйлайди? Бу президентни қизи, подшони қизи, қўлидан кўп нарса келади, деб, қани бир илтимос нарса сўраб кўрсам балки ёрдам беради, деб ўйлашади.Чунки кўп кишилар уни қанақалигини, ҳақиқаттан қанақа инсонлигини билишмаган.Ўша пайтлари бир тадбиркор кеган Гулнорани олдига-дей… Гулнора кўпинча молияга тегишли нарсаларни манга юклатиб қўярди. Бу мани янаям кўпроқ хавотирга соларди.Ўшанда бу тадбиркор Гулнорага бир таклиф берган.Ўшанда Гулнора ўша таклифни қараб чиққан.Кейин етган “Бўпти ман учрашаман шу бола билан” деган. Учрашган ўша бола билан. У бола батафсил масалани тушунтирган , анақа қиган.Гап нима тўғрисидайди? давлатга тегишли бир қолиб кетган, ҳеч кимни назоратида йўқ бир ширкатти привитация, яъни хухусиялаштириш тўғрисида ёрдам сўраган. Ўшанда Гулнора этган, бўпти деган, манга мана шунча берасан, деган. У бола рози бўган.

Кейин бир ҳафта ўтмасдан мани чақирган Гулнора ва яна битта ёрдамчисини чақирган, “Анаву болаларга этгин, ўша пулни олиб келиб берсин” деган. У болага бориб етгандан кейин, у бола тадбиркор экан, “Қанақасига пулни ҳозир бераман, Гулнорани ўша нарсани охиригача етқазмади”… Гулнорага кейин шундоқ деб тушунтирганда “Йўқ “ деган. “Ман билан учрашдими, қани об келиб қўйиб қўйсин, об кемай кўрсинчи, ман ўша болани йўқ қилиб юбораман” деган.”Тошкентни эсидан чиқариб юборсин, кетсин қаққадир” деган. Биза мана шунақа қилиб бошимизани ушаволиб, “Қанақа қилиб бу одамга тушунтирамиза, биза нима бир мафиямизами, ёки рекетмизами, қанақа қилиб у одамга этамиза, деб”… Шунақа пайтла бўган. У бола ўшани ярмини об кеб берган. Уйини сотган, ўша бир ширкати бор эди, заводи бор эди, заводини ичидаги матереалларини сотган, нималарини сотган, об кеб берган ўшани ярмисини.

-Бу демак, бир воқеами, ёки шунақа воқеалар кўп, тез-тез бўлиб турармиди?

-Бунақа воқеалар тез-тез бўлиб турарди, Жаҳонгир ака. Мана бояги берган саволингизга қанақа қилиб ман кетдим, нимага ман кетдим? Бу нарсалар ўша 2001 йилдан йиғилиб-йиғилиб…Ман ақлимни қандай йиғиб ололмасдим, қандай қилиб қутулиб кетсамки, лекин айни вақтда мани оилам нима бўлиб қомасин, оиламга таъсири ўтмасин, деб ўша нарсани ўйлаганман. Американи ҳукумати манга анча кўп ёрдам берди мани масалам бўйича. Чунки ман Гулнорани ширкатидан кетганимга мана уч-тўрт ой бўлди… Кетганимдан кейин у билан телефонда бўттан, Америкадан гаплашдим. Унга билдирдим кетганимни. Уни ғазаби келди, буни кутгандим ман. Кейин биринчи қилган нарсаси, шуни ҳам билардим ман, биринчи бўлиб оиламга ёпишди.Биринчи бўлиб кўрдики, ман оиламни об кетволдим, хотинимни, болаларимни об кетдим, ота-онамни ҳам, ока-укамни ҳам об кетдим, чунки билардим биринчи бўлиб уларга ёпишади. Уларни кетига ҳам тушди, қидиришни бошлади. Ўшани учун… Американи ҳукумати, яна бир ташкилотлар, жумладан, Human Rights Watch,(Инсон Ҳуқуқлари билан шуғулланувчи ташкилот-Ж.М.) БМТнинг Инсон ҳуқуқлари билан шуғулланувчи комиссиарлиги улар манга жуда катта ёрдам беришди, оиламга котта ёрдам беришди. Лекин ҳали ҳам бўлсаки мани Ўзбекистонда қариндошларим қоб кетди. Уйларимизни запечатит қилди, деган гаплар бўлди. Кейин у ёқда қандайдир тергов бошлаган.Ман ҳозир ақлимга ҳам сиғдиролмайман, қандай қилиб тергов бошлаган манга.Нима дейди, балки Фарҳод мани миллионларимни ўғирлади, дейдими, ёки… Ман ҳозир етган гапларим биринчидан ман биламан ўзимга қанақа масъулият оганимни. Чунки бундай қадам қўйишимга, бу ёққа келиб ишларим мана шундоқ бўлиб кетишига кўп ўйладим. Кўп ўйлаб, ҳар тарафлама, нима деса бўлади, весит қилдим тарозига солиб… Оиламга қандоқ бўлади… Бунақа ҳаёт бўмасди. Этвомман-ку, бир кунмас-бир кун ботқоққа кириб-кириб кетвотган бир нарса… Ўшани учун қанча ҳам қийин бўмасин…

Мана ота-онамни ёшлари котта. Қанча конкрет бизга қийин бўмаси, адамга-онамга қийин бўмасин, худога шукур ота-онам мани тушунишди… Ҳақиқат бу ҳақиқат Жаҳонгир ака, эрта-индин номингиз нима бўлиб… Бу бизни оиламизга, бизани номимизга ҳеч тўғри келмайди, ўшани учун мани битта хавотирга соладиган нарса ўша Ўзбекистонда , ватанда қолиб кетган яқин қариндош-уруғларимиз, ҳамда мани ҳамкасбларим, ўртоқларим… Баъзилари ҳали ҳам Гулнорани қўлида.Чунки уларни имконияти йўқ.

-Энди ҳар ҳолда Гулнорани мана Америкада суд бўлгандан кейин қидирув эълон қилинди болалари масаласида. Ҳар ҳолда келажаги бир мавҳум бўлиб қолаяпти. Эртага, масалан, бу ҳаёт бу, масалан, президент Каримов муддати битиб кетди президентликдан. Ўзбекистонда ишлаши мумкинми, яна шу фаолиятини давом эттириши мумкинми?

-Агар мани фикримни сўрасангиз, шахсан мани фикрим-мутлақо йўқ. Чунки, русчада бир сўз бор «Много дров наламала» дейилади. Бу дегани қилмиши ҳаддан ташқари ўтиб кетди. Ҳаттоки уни нафақат уни ёқтирмайдиган кўчадаги ёки ташқаридаги одамлар, ҳаттоки ўзини атрофидаги, майли ман уларни отини айтмайман, ҳатто ўзини атрофидаги хавфсизлик идоралари дейсизми, уларни ҳам бир жойига келиб қолган бу нарса. Буни…

-Нима қилиши мумкин у ҳолда?

-Тушунмадим саволингизга?!

-У ҳолда нима қилади? Қаерга бир жойга кетадими ёки пулларни бир жойга тўплаяптими? Ё қочиб кетадими? Нима бўлади?

-Манчи Жаҳонгир ака, шу нарсани кўп ўйлаб ҳеч бир ақлимга сиғмайди-да, чунки мани назаримда қочиб борадиган жойи йўқ. Мана Масквани ҳозир тилга олдим, Масквада анақа ўзига жой қивотти, ўзига ном қивотти, деймиза, Масквани ўзида барибир билишади уни кимлигини, пуллани нима қилиб кевотганини. Ман ўйламайман Масквада тинч ҳаёт кечради, деб.Ўшанисига ман ҳалигача шу саволга жавоб беролмайман.Қандай ўйлайди, ўзини кейинги ҳаётини қандай тасаввур қилади?.. Чунки бу нарсани нерационалний,бирор бир логикасини ўйламайди.Шу кун билан яшаб ўтиб кетаман, деб ўйлайди. Чунки Ўзбекистонда ман сизга айтганимдек жуда кўп одамлар норози. Жуда кўп одамларни қақшатган. Уйини об қўйган. Кимларнидир кўпларни қамоққа оган, пулини тортиб оган. Ширкатларни тортиб оган. давлатни ўзини қанча пулини ўғирлаган. Биринчи бўлиб довлат уни, балки Ўзбекистонда тузум ўзгаргандан кейин давлат ундан сўрайди. Келажакдаги келадиган ҳукумат уни сўроқ қилади.Чунки миллион-миллионлаб ўғирлаб об чиқиб кетилган мамлакатдан.Мамлакат қашшоқ, очлик…Аёлла бозорда мардикорлик, фоҳишалик қивотган бир пайтда, энди ман русча мактабда ўқиганман, яна бир русча сўз айтаман, «Пир во времени чума» дейди. Яъни бу деган гап «Вабо пайтида тўй ўтказиш”. Ўша ресторанла, клубла очган.Буни кўпла билади…

-Отаси билан муносабатлари, хабарингиз борми, қандай эди?

-Отаси билан муносабатлари… Энди баъзи бир суҳбатларда Гулнора тез-тез айтиб турарди отаси билан ўртасидаги муносабатларни. Мани билишимча отаси қизидан жуда ҳам фахрланади.Жудаям ақлли деб ўйлайди. Энди бу Гулнорани гаплари қанчалик рост ё ёлғон. Жуда ҳам ўзига юқори баҳо берган. Отаси қизига жуда ҳам юқори баҳо берган. Чунки ҳар тарафлама ривожланган деб ўйлайди. Мана тижоратни ҳам оборади, деб ўйлайди. Сиёсатни ҳам яхши тушунади, бу ёқда ашула ҳам етади, шеърлар ҳам ёзади. Ўша рус газетасида ўқигансиз-у.Бу отасини нимаси…

-Ашулани қаерда айтади?

-Ашулани, Ўзбекистонда, Тошкентда «Пантера» деган бир студия очган. дархонда, Тошкентнинг марказида бир бинони нимасини олишган, нима деса бўлади, кўп империяси ўшатта жойлашган.Радио, журнал, газета, ё газетаси йўқ, студиялари, ресторанлари ўшатта жойлашган.Ўшани учун кўпинча воқтини ҳа, кўнгилли воқтини ўшатта ўтказади.Кечқуқунги воқтини ҳам ўшатта ўтказади. Битта нарсани қўшимча қилиб кетмоқчиман шу нимани якунлаш учун… Гулнорадан кетганим, ватандан кетганим, мана ҳозир рус газеталарда ёзиб, мани номим тилга олингани ҳаммаси Гулнора томонидан , уни хавфсизлик хизмати томонидан уюштирилган нима… Чунки мани биладиганлар билади Ўзбекистонда ҳам, бўтта ҳам. Гулнорани қандоқ инсонлигини ҳамма билади.Ҳамма билади, ҳатто ўша атрофида ишлаб юрганлар ҳам билади.

Тасаввур қилингки ўзини болаларини, фарзандларини отасига, қолаверса ўзини ўн йил турган турмуш ўртоғига ўлим нима қилган… Боя айтмадим сизга, январ ойида, шу 2003 йилда Гулнорани четда, Шаржида полиция қўлга ушлаган. Шу суд қарори бўйича, болалани олиб қочиб кетгани бўйича. Гулнорани аерапортда ушашган.У воқтда ман олдида эдим. Чунки кўпинча чет елга чқса мани олдида олиб юрарди. Ўшанда ҳеч бир нимамдан чиқиб кетмайди шу таассурот…жуда бир оғир нима бўган. Тасаввур қилингки аерапортда чат ел хавфсизлик хизматлари томонидан Ўзбекистоннинг қизи, Ўзбекистоннинг подшосининг қизи, президентининг қизи қўлга тушди.

Атрофидеги ҳеч анақалари ҳам, телехранителлари ҳам, соқчилари ҳам, яна ўша пайтда аерапортда Ўзбекистоннинг вице консули бор эди, «Ўзбекистон ҳаво йўллари»нинг бош вакили бор эди ўша мамлакатдаги, ҳеч ким ёрдам беролмади. Жуда бир оғир нима пайт эди, йиғлаб ўшанда онасига телефон қиганди. Онаси, Татяна Акбаровна билан гаплашиб… Унда якшанба кечаси эди.

Якшанба кечаси хавфсизлик хизмати ходимлари Гулнора билан юрадиган, улар табиийки ўзларини идорасига телефон қилишни бошлашди.Қийин аҳволда қоганда, ўшанда шунақа гапларни айтди…Жаҳонгир ака, мана ман нимага апрелда кейин қочиб келдим? Нима учун ман апрелда, шу йил қочишга қарор қилдим Гулнорадан?..

Ўша воқеа мани анақамга котта нуқта қўйди. Ўзимга ўзим айтдим, йўғ дедим, нима бўмаса ҳам кетаман, дедим. Ўшанда онасига телефон қилганда, кейин хавфсизлик хизматини бошлиғига тошкентга телефон қиганда, етган… Рус тилида энди йиғлаб гапирганда, сўкиб, нима қилиб гапирганда этган…

Бўлди, қачонгача анақа қиласанла, қачон манга…ваъда берувдинла бу одамни йўқ қилиб юборишга…ъ Яъни Мансур Мақсудийни…Билмайман, Олмаотадан юборасанлами, Москвадан юборасанлами, лекин учиб кесин, манасу икки кунда учиб кесин, бўлмаса булар кетиб қолишади. Йўқ қиворларинг, манга ваъда бергансанларуъ, дея дўқ-пўписа қиган. Биза эшитиб бу нарсаларни, қанақаси… Кинода ҳам эшитмайсиз бу нарсаларни-дей. Жудаям анақа…

Ҳозир ман тўғри сўзла ишлатиб бу нарсани тасвирлаб бера олмаяпман.Лекин ҳаммамиза ўшанда манашундоқ жим боп қоганмиза. Ўшандан кейин… Кейин барибир қутилиб чиқиб кетган. Аерапортдан кетган. Аниқ этолмайман қайси йўллар билан кетганини.Лекин ўша мамлакат нималари уни чиқариб юборишган, самалётга ўтириб кетган.Лекин самалёт бир уч соатга тўхтатилган эди, ҳамма одамлар тўпланиб нима қилиб ўтиришган. «Фарҳод, деган, қара деган икки-уч кунлада одам келади, санга телефон қилишади.Ёрдам бергин булага» деган. Яъни, одамла, ўша ижрочила келади, деб айтган манга. Шу воқеадан кейин бу бир қаттиқ нима бўлган манга… Ман ундан кейин у билан бошқа қолиш истагим бўлмаган.

-Раҳмат суҳбатингиз учун!

(ДАВОМИ БОР).

http://turonzamin.org/2013/07/25/iak23/#more-22755