ҲОҚОНЛАР ЎЗ ХАЛҚИНИНГ НОЧОРЛИГИДАН НОМУС ҚИЛИШМАСМИКИН?… НИШОНЛИК АЁЛ ТЕРГАН ПАХТАСИНИНГ ҲАҚҚИНИ БИР ОЙДИРКИ ОЛОЛМАГАН

2017 йилнинг 7-8 октябрь кунлари Қашқадарё вилоятининг Нишон тумани далаларида пахта йиғим-терим мавсумида мажбурий меҳнатга оид мониторинг ўтказиш жараёнимизда бизга Муҳриддин Саидалиев фермер ҳўжалиги далаларида қарайб бир ойдирки пахта териб, терган пахтасига фермер Саидали Турсуновдан ҳақ ололмаётган аёл Феруза Вайсқулова кўмак сўраб мурожаат қилди:

Қўл остидаги теримчисининг ҳуқуқ фаолларига арз қилаётганини эшитган Саидали Турсунов ғазабдан ёниб кетди:

Нафақат “Юксалиш” маҳалла аҳли, балки бутун туман “Эшонбобо” дея улуғлайдиган фермер Саидали Турсуновнинг иддаоларини Феруза Вайсқулова инкор қилади:

Ферузанинг оилавий турмушдан бахти чопмаган. Икки фарзанди билан эридан ажрашган Феруза бошпанасиз қолгач 2-3 йилдирки Муҳриддин Саидалиев фермер ҳўжалигининг дала шийпонида 9 ёшли қизи билан истиқомат қилишга мажбур. Сабаби у Саидали Турсуновнинг фермер ҳўжалигида сувчи бўлиб ишлайдиган Зоҳид исмли йигит билан иккинчи бор қайта оила қурган.

Феруза истиқомат қилаётган дала шийпонида тоза ичимлик суви йўқ, анча йироқдан ташиб келинади, электр чироғи ўтказилмаган. Бундай шароитда бир кун, икки кун эмас, йиллаб яшашга мажбур бўлиш даҳшатнинг ўзгинаси. Яна устига-устак “Камбағални туянинг устида ҳам ит қопади” деганларидек, Феруза фермердан иш ҳақларини ўз вақтида ололмай овора.

Ферузанинг “Ўрин пули” ҳақида сўз очиши Эшонбобо фермерни ловуллатиб юборди:

“Теримчи аёл “ўрин пули” деганда адашмаяптимикин?”, “Феруза ўрин пули деганда нимани назарда тутмоқда?” деган саволларга аниқлик киритиш мақсадида суҳбатдошимиздан бу ҳақда ўсмоқчилаб сўрадик:

Ўз навбатида фермер Саидали Турсунов “Ўрин пули” ҳақидаги ҳақиқатни очиб қўйган қўл остидаги ишчисини, теримчи аёл Ферузани туҳматчига чиқарди. Саидали фермер “Мен 19 теримчига ўрин пули тарқатмаганман, мен у теримчиларни рағбатлантириш мақсадида олдиндан ҳар бирларига ўз чўнтагимдан 500 минг сўмдан пул тарқатганман” дея туриб олди:

Фермер Саидали Турсунов билан пахта териб ҳаққини ўз вақтида ололмаган Ферузанинг ўзоро тортишувига бефарқ қараб тура олмадик. Мониторинг жараёнидаги тажрибамиздан келиб чиқиб, баҳсга аралашишга мажбур бўлдик:

Тумандошлари Эшонбобо деб улуғлайдиган фермернинг бу гапларидан кейин Феруза уни қасамга таяди:

Эркак киши бўлган эшонбобо деб аталмиш фермер Саидали Турсунов ўз қўл остидаги ўзига қарам бўлган теримчини, аёлни, онани жамоат олдида қанчалик хўрламасин, ўта ночорлик, қашшоқлик, бошпанасизлик Ферузани “ўрин пули” дея ваъда қилинган 600 минг сўмдан воз кечиб юборишга изин бермасди. Аслида инсоннинг қадридан қиммат нарсанинг ўзи йўқ. Бироқ, ночорлик ортидан аёл арзимаган пулдан воз кечиб кета олмасди. Мана сизга қишлоқ кишиларининг фожиаси. Деҳқоннинг қаро қисматини пахтакор Феруза ўзи билиб-билмай қўйдаги сўзлари орқали тасвирлаб беради: “Иш ҳақини вақтида берилмаслиги ортидан, ишнинг кўплиги, ишнинг оғирлиги ортидан, оч қолганганидан, аламидан эрим мени келиб дўппослайди” дейди аёл алам-ла.

Ниҳоят, фермер Саидали Турсуновнинг ҳақоратларидан тўйган теримчи аёлга терган пахтаси эвазига ҳақ тўланадиган бўлди. Кассир йигит видомостларни кўтариб келди.

Қизиғи шунда эдики, афтидан, кассир йигит шошилиб қолган чамаси, у Феруза Вайсқулованинг номига имзо чекилган ведомостларни кўтариб чиқибди. “Нега бу ерда пул олинганлиги тўғрисида имзо чекилган?” деган саволга “Кимдир адашиб кетиб қўл қўйиб қўйибди” дея қутилишга уринганини айтмайсизми?

Ниҳоят чидаб бўлмас ҳақоратлардан сўнг Нишон туманидаги Муҳриддин Саидалиев фермер хўжалиги далаларида 11 сентябр кунидан то 7 октябрь кунига қадар терган 1 тонна-ю 700 килограмм пахтаси учун ҳар килограммига 400 сўмдан ҳисоблаб Феруза Вайсқуловага бизнинг кўз ўнгимизда жами 450 минг сўмгина пул беришди холос(55,5 АҚШ доллари).

Кейин, уйга келиб ҳисоблаб кўрсам, ҳар килограммига 400 сўмдан тўланган тақдирда ҳам 1 тонна-ю 700 килограмм пахтага 680 минг сўм тўлашлари керак экан. Мабодо ҳар килограммига 2- теримда ошган ҳисоб бўйича ҳар килограммига 450 сўмдан ҳисоблаганда эса 1 тонна-ю 700 килограмм пахтамиз 765 минг сўм бўларкан.

Кейин ҳисоблаб кўрсам, Ферузага бор-йўғи терган бир тонна пахтаси учун ҳар килограммига 450 сўмдан -450 минг сўм пул беришган экан.

Шўрлик аёл терган пахтасининг пулини тўғри ҳисобладими, йўқми, оғиз тўлдириб айтганда сал кам ярим миллион сўмлик иш ҳақини ундирганига хурсанд, пулини кўксига босганича мамнун ҳолатда шийпон томон елиб кетди….

Бир ойлик машаққатли меҳнати, бир тонна-ю етти юз килограмм терган пахтаси учун бор-йўғи 450 минг сўм!

Феруза 450 минг сўмлик иш ҳақини ундириб олиш учун фермернинг чидаб бўлмас ҳақоратларига дош берганини айтмайсизми?

Шунчалар залворли пешона тери учун аёвсиз ҳақорат, камситиш ва бор йўғи 450 минг сўмгина иш ҳаққи холос.

Ахир 450 минг сўм дегани Ўзбекистондаги битта туман ва ё шаҳар прокурорининг бир кунлик тушлик пулига етмайди-ку!

Биргина туман ҳокими бир тушликда 450 минг сўмлик тамадди тановвул қилади-ку!

450 минг сўм….

Йўқсиллик аҳолини қай куйларга солиб қўйди?

Арзимаган иш ҳақи учун эшшакдек ҳақорат, сўкиш эшитса-я!

450 минг сўмини чангаллаб турган пахтакор қиз Ферузанинг мамнун қиёфасини кўриб кўзларимдан ёш қуйилиб кетди….

Ўз халқи бошидан кечираётган бунингдек хўрликка, бунингдек зорликка мамлакат ҳоқонлари қандай чидаркин? Ўз аҳолисининг бу қадар ночорлигидан номус қилишмасмикин-а?

Малоҳат ЭШОНҚУЛОВА

Ўзбекистон Инсон Ҳуқуқлари Жамияти раиси, мустақил журналист.

11 октябрь, 2017 йил.