Ўзбекистон. “Тилларда достон” Жаҳонгир Ортиқхўжаев. (2019).

Тошкент шаҳар ҳокими Жаҳонгир Ортиқхўжаев йирик коррупционер сифатида кенг жамоатчиликка, ҳаттоки дунё жамоатчилигига ҳам танилиб бўлди. Мен мақолада ҳокимнинг бошқа қилмишлари, “қаҳрамонликлари” ҳақида тўхталиб ўтишни лозим топдим.

1. Чорсу можароси: Тадбиркорлар Ортиқхўжаев 8 млрд сўм товон пулини бермаётганини айтди. [1].

Озодликдан иқтибос:”Тошкентнинг машҳур Чорсу бозоридаги тилла буюмлари дўконлари ва уларга туташ кафе-ресторанлар бузилганига қарийб уч йил бўлади.

Пойтахтнинг олдинги ҳокими Раҳмонбек Усмонов 2016 йил ëзида бозор ҳудудидаги 35 дўкон ва кафе эгасига кўчмас мулкини ўзи бузиб¸ ўрнида яна ўзи янги комплекс қуришни буюрган эди.

Тадбиркорлар бузишни тугатиб¸ қурилишнинг асосий қисмини қилиб бўлган маҳал шаҳар ҳокими ўзгариб¸ унинг ўрнига “Акфа-Артел” ҳолдинги эгаси Жаҳонгир Ортиқхўжаев тайинланди.

Тадбиркорларнинг Озодликка айтишича, 2018 йил 21 декабрь – Тошкент шаҳар ҳокими этиб тасдиқланган куниëқ Ортиқхўжаев илк қарор билан нафақат Чорсудаги бу қурилишни тўхтатган¸ балки 35 тадбиркорга тегишли ерни ҳам тортиб олган.

Лирик чекиниш:»Ортиқхўжаев жорий йил (2018) 23 апрель куни Тошкентда Ашхобод боғининг очилиши пайти Мирзиёевнинг назарига тушгани айтилади. Боғ қурилишига бош-қош бўлган Ортиқхўжаев ўша куни Мирзиёев билан Бердимуҳаммедовга ҳамроҳлик қилганди. Орадан 3 кун ўтиб, Ортиқхўжаев пойтахтга ҳоким вазифасини бажарувчи этиб тайинланган». Лирик чекиниш тугади.

Маълум бўлишича, тадбиркорларнинг Тошкент рамзларидан бирига айланган Чорсу бозоридаги кўчмас мулкини шаҳар ҳокимлиги балансига ўтказган Ортиқхўжаев бу ер ўрнига тадбиркорларга Олмазор туманидаги автостоянка ҳудудини берган.

Аммо тадбиркорларнинг Озодликка айтишича, уларнинг Чорсудаги қурилишга сарфлаган қарийб 8 миллиард сўмлик харажатини¸ Ортиқхўжаев ўз ваъдасига қарамай¸ қарийб бир йилдан бери қайтармаëтир.

Озодликка мурожаат қилган “Чорсу”дан ҳайдалган тадбиркорлар¸ янги ҳоким эскиси қарорини ҳеч бир изоҳ ва огоҳлантиришсиз бекор қиладиган Ўзбекистонда давлатга нисбатан ишонч қолмаганини билдирди.

“Бир ҳоким қарорини иккинчиси бекор қилиши – дунëнинг нормал давлатида бўлмайдиган иш!”

10 июнь куни Озодлик гаплашган тадбиркорлардан бири туркиялик инвестор Юрдакул Қаҳрамон Сезгиндир.

Сезгин¸ 90-йилларда Тошкентда “Элита пардалари” тикиб¸ сотишни йўлга қўйган илк турк тадбиркорларидан бири.

У 2002 йили “Чорсу” бозори ҳудудидаги тилла буюмлари растасидан 1000 квадрат метрга яқин жойни сотиб олиб¸ у ерда парда тикиш цехи очган.

2016 йили тилла буюмлари сотиладиган дўконлар қатори унинг цехи ҳам бузилган.

Озодлик билан суҳбатда Сезгин¸ уч йилдан бери кўрган-кечирганларини¸ дунëнинг бошқа давлатида учрамайдиган ҳодиса деб таърифлади.

“Давлат кадастр ҳужжати билан “Чорсу”да 950 квадрат метрлик ерим бор эди. Давлатга ишониб¸ цехимни ўз қўлим билан буздим – биринчи ҳоким қурдирган жойни иккинчиси келиб яна буздираяпти. Дунëнинг бошқа ерида бундай воқеа бўлишини тасаввур ҳам қилолмайман”¸ дейди туркиялик тадбиркор Юрдакул Қаҳрамон Сезгин.

“Энг оғир ишларни қилиб бўлишимиз билан¸ еримиз тортиб олинди”

Раҳмонбек Усмонов қарори билан 2016 йили “Чорсу”даги ўз дўконини ўзи бузганлардан яна бири тошкентлик 58 яшар Абдурасул Пўлатовдир.

Пўлатов¸ 90-йилларда давлат кадастр ҳужжатлари билан олинган 138 квадрат метрлик дўкон ўзи ва оиласини боқиб келган асосий даромад манбаи бўлганини айтади.

Ўз дўконини ўзи бузиб¸ унинг ўрнида янгисини қуришга бор пулини берган Пўлатов¸ Жаҳонгир Ортиқхўжаев тадбиркорлар қурилишнинг энг оғир ва қиммат қисмини бажариб бўлганидан сўнг¸ бу ерни тортиб олганини айтади.

“35 та тадбиркор еридан ажраган бўлса¸ уларнинг баъзилари бошқа жойдан ер олди¸ баъзилари¸ Ўзбекистондан бутунлай чиқиб кетди. Қолган 25 тамиз дўконимиз квадратурасига қараб пул чиқариб¸ 70 сотих жойга фундамент қилдик. Чорсу – тўрт томони сув¸ деган маънони билдиради. 4 метрлик котлован қазиганимиздан кейин¸ балчиқ сув чиқиб кетди. Уни қуритиш учун¸ проектний институтлар рухсати билан¸ дренаж системаси қилдик. Бу жойдан Тошкентнинг учта туманини сув билан таъминлайдиган катта сув қувури ҳам ўтаркан¸ бу трубалар янгиланди. Бу ишда олдинги ҳоким Усмонов ëрдам берди. Проект¸ котлован¸ дренаж қиммат иш¸ шуларни қилиб¸ балчиқни қуритиб¸ энди темир стойкаларни қўйган жойимизда¸ бу жой кимгадир керак бўлди шекилли¸ Ортиқхўжаев еримизни олиб қўйди¸ фундаментимизни бир кечада кўмдириб ташлади. Ҳозир шунча қилинган иш устига тупроқ тортиб¸ атрофини ўраб қўйишган”¸ дейди Абдурасул Пўлатов”. Иқтибос тугади. [1].

Жаҳонгир Ортиқхўжаевнинг зўравонлиги нафақат Чорсу бозорида фаолият кўрсатган 35 тадбиркорнинг мол мулкидан махрум этиши, уларнинг 8 миллиард сўмга тенг товон пулини ҳанузгача тўламаслигида, яна қуйидаги фойдаланилган адабиётларда келтирилган Озодлик радиостанциясининг мақолаларидан ўқиб,ўрганиб билиб олишингиз мумкин.

Тошкент тимсоли бўлган фонтан Жаҳонгир Ортиқхўжаев буйруғи билан бузилди. Ҳокимлик буни “таъмир” деб атади. [2].

Инвестор Тошкент ҳокимини ўзини қурилиш бозоридан сиқиб чиқараётганликда айбламоқда. [3].

Тошкентда янги қурилган турар-жой комплекси Бош вазирнинг оғзаки буйруғи билан бузиб ташлангани айтилмоқда. [4].

Себзорда уйлар шошилинч бузилмоқда,ўрнида Ҳиндистон элчихонаси қурилади. (Видео). [5].

2. Жаҳонгир Ортиқхўжаев ва президент Шавкат Мирзиёевнинг коррупцион ишлари Буюк Британиялик тадқиқотчи Кристиан Ласслеттнинг:

Айланма эшиклар, кўринмас қўллар: янги Ўзбекистонда давлат ва хусусий сектор қандай бирлашмоқда? [6].

Кристиан Ласслет: Тошкент ҳокими Ўзбекистонда эксклюзив имтиёз билан ишлаётган 67 та ширкатга алоқадор!(ВИДЕО) [7] мақолаларда ва мухолифатчи Сафар Бекжон Урганжийнинг “Ислоҳот лағмони” видеоси [8] орқали танишишлари мумкин.

3. Жаҳонгир Ортиқхўжаевнинг Ўзбекистон ватандошларининг меҳнат ҳуқуқларини қанчалик оёқ ости қилаётганини Озодликнинг “Тошкент ҳокимига қарашли компания ишчилари ўзларининг қулдек ишлатилаётганини айтмоқда” номли мақоласи орқали танишишлари мумкин. [9].

Шу мақоладан иқтибос: “Ўзбекистондаги энг йирик қурилиш лойиҳаси – Ташкент Cityнинг бош пудратчиси, мамлакатдаги йирик девелоперлик ширкатларидан бири Discover Invest мингдан ошиқ ишчини ҳафтасига 7 кун¸ 12 соатлаб ишлатмоқда.

Discover Invest, Озодлик гаплашган компания расмийсининг айтишича¸ Akfa Group холдинггига қарашли. Бу холдинг акцияларининг 70 фоизи эса¸ Озодлик ихтиёридаги ҳужжатларга кўра¸ Тошкент шаҳар ҳокими Жаҳонгир Ортиқхўжаевга қарашлидир”. Иқтибос тугади. [9].

Тошкент шаҳар ҳокими Жаҳонгир Ортиқхўжаев ўзининг зўравонлик,коррупцион ва ватандошларнинг меҳнат ҳуқуқларини топташни бемалол, қўрқмасдан давом эттираётганлиги унинг бу жиноятлари президент Шавкат Мирзиёевнинг авторитар режимида жазоланмай қолишини жуда яхши билади.

1. Агар Ўзбекистонда мустақил суд тизими бўлганида эди, ҳар қандай коррупционер, зўравон, инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини оёқ ости қилувчи ҳокимни судга бериб жавобгарликка тортиб жазолаш мумкин бўларди.

2.Агар Ўзбекистонда эркин,демократик сайловлар бўлганида эди, коррупционер, зўравон, инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини оёқ ости қилувчи ватандошлар ҳокимликка сайланмаган бўлардилар. Афсуски ватанда эркинлик йўқ, демократия йўқ, сиёсий рақобат йўқ, сиёсий мухолифат йўқ.

3. Агар Ўзбекистонда газеталар, радио, телевидение ва интернет нашрлар эркин бўлганида эди ватандошлар Озодлик, BBC, Америка овози ва бошқа эркин радиостанцияларга мурожаат қилмасдилар.

Юқоридаги Агарлар рўёбга чиқиши учун Ўзбекистонга иқтисодий ва сиёсий эркинликлар зарур, шунда мамлакатда ўрта синф ва фуқаровий жамият шаклланиши учун шароит яратилади. Бақувват ўрта синф ва кучли фуқаровий жамият бўлган мамлакатда коррупция даражаси кескин камаяди, иқтисод ривожланади, ватандошлар эркин,фаровон ҳаёт кечирадилар.

Афсуски, Ўзбекистоннинг иқтисодий эркинлик кўрсаткичи 152-ўринда бўлган пайтда 51.5 баллга тенг эди, 2019-йилда эса 140-ўриндалагида 53.3га тенг.[10].

Дунё мамлакатлари орасида 12 поғонага кўтарилган бўлсада эркинлик кўрсаткичи атиги 1.8 баллга яхшиланган бўлиб ҳамон кўпроқ эркин бўлмаган (Mostly Unfree) мамлакатлар қаторида.

Сиёсий эркинлик кўрсаткичи бўйича Ўзбекистон 9 балл билан Тожикистон ( 9 балл ) даражасига эришган ва албатта Шимолий Кореадан ( 3 балл ), Туркманистондан ( 2 балл ) анча узоқлашган. Бироқ, дунёнинг энг эркин мамлакатлари Финляндия ( 100 балл ), Норвегия ( 100 балл ), Швециялардан ( 100 балл ) жуда кейинда ва Украина (60 балл) ҳаттоки Афғонистон (27 балл), Россия (20 балл),Эрондан (18 балл) ҳам сиёсий эркинликлар бўйича орқада. [11].

Умуман олганда Ўзбекистон ёмонларнинг энг ёмонлари бўлган 13 мамлакат қаторида.[12].

Ўзбекистонда коррупция кўрсаткичи (Corruption Perceptibility Index) 2018-йилда 22 балл билан дунёнинг 180 мамлакати қаторида 157-ўринни эгаллаган бўлса, 2019 – йилда 23 балл билан 158 – ўринни эгаллади. Ўзбекистоннинг коррупция кўрсаткичи 1 баллга яхшилангани билан дунёнинг бошқа мамлакатларида коррупция кўрсаткичи Ўзбекистонга нисбатан кўпроқ яхшилангани учун Ўзбекистон 157 – ўриндан 158 – ўринга тушиб қолган. Россия коррупция кўрсаткичи бўйича 28 балл билан 138-ўринни эгаллаган бўлса, Украина 32 балл билан 120-ўринни эгаллаган. [13].

Ўзбекистон ватандошлари ўзларининг меҳнат ҳуқуқларини ҳимоя қила олмайдилар. Уларда на мустақил касаба уюшмалари тузиш зарурлигини тушуниш бор, на тузишга интилиш бор. Улар 21-аср инсон ҳуқуқлари ва эркинликлари ҳурмат қилинадиган асрда яшаётганларини етарлича англаб етганлари йўқ. Улар президент Шавкат Мирзиёев раҳбарлигидаги коррупционерларнинг қулларидир. Ҳофиз, мухолифатчи Дадахон Хасан қўшиғида айтилганидек улар Ўзбекистон мардикор бозоридаги катталарнинг мардикоридир. [14,15].

Мардикор бозоридир.

Кеча қон эди бу халқ бугун зорга айланди,

аввал қул бўлса энди мардикорга айланди.

Юрт кимга мудом қишдир кимгадир мудом баҳор,

қачонгача бу миллат катталарга мардикор.

Қаровсиз қолганидан ҳазон бўлди ғурур ор,

ҳатто шоирлари ҳам подшоларга мардикор

ёҳуд ҳофизлари ҳам подшоларга мардикор.

Даврон дил озоридир, даврон эрк мазоридир,

ЎЗБЕКИСТОН деган юрт, мардикор бозоридир.

Абдужалил Бойматов

Ўзбекистон Инсон Ҳуқуқлари Жамияти вице президенти.

14– июнь, 2019-йил.

Дублин, Ирландия.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Чорсу можароси: Тадбиркорлар Ортиқхўжаев 8 млрд сўм товон пулини бермаëтганини айтди (ВИДЕО). 10.06.2019. ( https://www.ozodlik.org/a/chorsu-bozori-tilla-dokonlar-jahongir-ortiqxojayev/29991674.html ).

2. Тошкент тимсоли бўлган фонтан Жаҳонгир Ортиқхўжаев буйруғи билан бузилди. Ҳокимлик буни “таъмир” деб атади (ВИДЕО). 11.06.2019. ( https://www.ozodlik.org/a/favvora-toshkent-ortiqxojaev-buzilish/29993550.html ).

3. Инвестор Тошкент ҳокимини ўзини қурилиш бозоридан сиқиб чиқараëтганликда айбламоқда. 27.03.2019. (https://www.ozodlik.org/a/muhammadbobur-xojayev-jahongir-ortiqxojayev/29845695.html ).

4. Тошкентда янги қурилган турар-жой комплекси Бош вазирнинг оғзаки буйруғи билан бузиб ташлангани айтилмоқда (ВИДЕО). 06.11.2018. (https://www.ozodlik.org/a/abdulla-aripov-toshkent-hokimi-is-gazi/29585749.html ).

5. Себзорда уйлар шошилинч бузилмоқда, ўрнида Ҳиндистон элчихонаси қурилади (ВИДЕО). 30.09.2018. ( https://www.ozodlik.org/a/29517356.html ).

6. Айланма эшиклар, кўринмас қўллар: янги Ўзбекистонда давлат ва хусусий сектор қандай бирлашмоқда? 21.05.2019. ( https://www.ozodlik.org/a/open-democracy-kristian-lasslett-jahongir-ortiqxojayev/29974725.html ).

7. Кристиан Ласслет: Тошкент ҳокими Ўзбекистонда эксклюзив имтиëз билан ишлаëтган 67 та ширкатга алоқадор!(ВИДЕО) 05.06.2019. ( https://www.ozodlik.org/a/jahongir-ortiqxojayev-akfa-artel-lasslett-surishtiruv/29974672.html ).

8. Safar Bekjon Urganjiy. “Ислоҳат” лағмони. 01.06.2019. ( https://www.youtube.com/watch?v=Cx2TGEiaR9A ).

9. Тошкент ҳокимига қарашли компания ишчилари ўзларининг қулдек ишлатилаëтганини айтмоқда. 28.01.2019. (https://www.ozodlik.org/a/tashkent-city-hokim-jahongir-ortiqxojayev-discover-invest/29736224.html ).

10. 2019. Index of Economic Freedom.

( https://www.heritage.org/index/ranking ).

11. Freedom in the World 2019.

( https://freedomhouse.org/report/countries-world-freedom-2019).

12. Worst of the worst. 2019. ( https://freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2019/democracy-in-retreat ).

13.Transparency International. Corruption Perceptions Index 2018

( https://www.transparency.org/cpi2018 ).

14. Mardikor bozoridir. (https://ok.ru/shoirvash/topic/64070253390623 ).

15. Dadaxon Hasan-Mardikor bozoridir. 11.07.2017.(https://www.youtube.com/watch?v=Jzna5-QD6gc ).