Владимир Зеленский Украина президенти этиб сайланди. Насрулло Саййид эса Ўзбекистонга киритилмади.(2019).

Украинада 2019- йилнинг 21-апрелида бўлиб ўтган президентлик сайловларининг 2-босқичида Владимир Зеленский сайловчиларнинг қарийб 75 фоиз овозини олиб жорий президент Петр Порошенкони мағлуб этди.

Владимир Зеленскийнинг касби профессионал сиёсатчи эмас, актёр, сценарий ёзувчи,режиссёр, продюсер эканлигини ҳисобга олсак бу воқеанинг постсовет республикалари учун одатдан ташқари эканлиги яққол билинади. Ўзингиз ўйлаб кўринг марҳум диктатор Ислом Каримов Ўзбекистонни 27 йил бошқарган эди, Нурсултон Назарбоев Қозоғистонни 30 йил бошқарди, Владимир Путин Россияни 19 йилдан бери бошқариб келябди. Владимир Зеленский эса Украинани фақат бир муддат 5 йил бошқаришини айтди.

Яна Владимир Зеленскийнинг Украинанинг еттинчи президентилигини ҳисобга олсак, бу президентлардан Леонид Кучмагина (1994-1999, 1999-2005) икки муддат яъни 10 йил Украинани бошқарган. Александр Турчинов эса (2014-йил 23- февралидан 7-июнгача) яъни тўрт ойча Украинани бошқарган. Леонид Кравчук (1991-1994), Виктор Юшенко (2005-2010), Виктор Янукович (2010-2014) ва Пётр Порошенко (2014-2019) лар бир муддатгина Украинани бошқарганлар. Владимир Зеленский ҳам бир муддат , беш йил Украинани бошқармоқчи. [1,2].

Владимир Зеленский президент этиб сайланишигача актёр, сценарий ёзувчи, продюссер, КВН иштирокчиси сифатида танилиб улгурган эди. Айниқса “Слуга народа” (“Халқ хизматкори”) телесериали уни бутун дунёга машҳур қилди десак муболаға бўлмайди.

Мен 51 сериядан иборат “Слуга народа” телесериалининг 27 та сериясини томоша қилдим. Телесериалда Владимир Зеленский Василий Петрович Голобородко яъни Украинанинг президенти ролини ижро этган. Телесериалда Василий Петрович Голобородко тарих ўқитувчисидан Украина президенти даражасига кўтарилади. У президент сифатида нафақат юқори давлат органларидаги коррупционерларга, ҳаттоки, оила даражасида маиший коррупцияга қарши курашишига тўғри келади.

Фильмнинг 27-сериясида Премьер министр (Бош вазир) коррупционерларнинг етакчиси сифатида ҳибсга олинади. Бу фильм Владимир Зеленскийни коррупцияга қарши курашувчи сифатида Украина халқи орасида жуда машҳур қилди ва унинг Украина президенти этиб сайланишига олиб келди. [3].

Шундай фильм Ўзбекистонликлар учун ҳам жудаям зарур, чунки, Ўзбекистонда коррупция даражаси Украинага нисбатан анча юқори. Transparency International ташкилотининг 2019-йилги ҳисоботига кўра, Украина 32 балл билан 180 мамлакат ичида 120-ўринни эгаллаган бўлса, Ўзбекистон 23 балл билан 158-ўринни эгаллаган. [4]. Украина халқи коррупциянинг тараққиётга қанчалик тўсқинлик қилишини англаган ҳолда, коррупционерларга кескин курашувчи Владимир Зеленскийни президент этиб сайлади.

Ўзбекистон халқи эса коррупциянинг тараққиётга тўсиқ эканлигини тўлиқ англамаганлиги учун ҳам президент Шавкат Мирзиёевни олқишлашда давом этмоқда, коррупционерларга қуллигидан озод бўлишга кураш олиб бормаябди.

Ўз-ўзидан шундай савол туғилади, нега Украина халқи коррупционерларга қарши курашувчи Владимир Зеленскийни президент этиб сайлашга эришдию, Ўзбекистон халқи эса коррупционерларга қарши курашувчи Ўзбекистон ватандошини президент этиб сайлашни ҳаёлларига ҳам келтирмайди. Сабаби, Украинада 120 та сиёсий партиялар [5], Ўзбекистонда эса атиги 5 та қўғирчоқ партия фаолият кўрсатади.

Зеро, Freedom House халқаро ташкилотининг Freedom in the World. 2019. ҳисоботига кўра, Украина 60 балл билан эркин мамлакатлар, Ўзбекистон эса 9 балл билан эркинмас [6], ёмонларнинг энг ёмонига кирувчи 13 мамлакатлар қаторида.[7].

Бироқ, Украинанинг сиёсий эркинлик кўрсаткичи юқори 60 баллга тенг бўлсада, унинг иқтисодий эркинлик кўрсаткичи 52,3 балл билан дунёнинг 180 мамлакати ичида 147-ўринни эгаллайди. Ўзбекистон эса 53,3 балл билан 140-ўринни эгаллаган. Яъни Украинанинг иқтисодий эркинлик кўрсаткичи Ўзбекистоннинг иқтисодий эркинлик кўрсаткичидан ҳам ёмонроқ. [8].

Юқоридаги келтирилган кўрсаткичлардан кўриниб турибдики, Украинанинг сиёсий эркинлик кўрсаткичининг Ўзбекистонникидан юқорилиги Украинадаги коррупция кўрсаткичининг юқорилигига олиб келган.

Украинанинг сиёсий эркинлиги кўрсаткичининг (60 балл) юқорилиги Владимир Зеленскийни президент этиб сайланишига олиб келган бўлса, Ўзбекистоннинг сиёсий эркинлигининг (9 балл) кўрсаткичининг пастлиги мухолифатчи Насрулло Саййиднинг Ўзбекистонга киритилмаслигига сабаб бўлди.

Мухолифатчи Насрулло Саййиднинг Ўзбекистонга киритилмагани [9,10].

Озодликдан иқтибос: ”20 апрель оқшомида Канаданиннг Эдмонтон шаҳридан Истанбул орқали Тошкентга учиб борган Ўзбекистон парламентининг собиқ депутати, мухолифатдаги “Эрк” партиясининг фаоли Насрулло Саййид Ислом Каримов халқаро аэропортида тўхтатилиб, 21 апрель тонгида Ўзбекистондан чиқариб юборилди.

Насрулло Саййид Канада фуқаросидир.

Ўзбекистон президенти фармонига мувофиқ, 2019 йил 1 февралдан 45 та мамлакат, шу жумладан Канада фуқаролари учун Ўзбекистонга кирган кундан эътиборан 30 кунлик муддатга визасиз режим белгиланган.​

Ўзбекистонга киритилмагани ҳақда Озодликка ҳозир Истанбулда бўлган Насрулло Саййиднинг ўзи маълум қилди.

Насрулло Саййид 13 йилдан буён Канадада истиқомат қилади.

12 соатга чўзилган 15 дақиқа.

61 яшар Насрулло Саййиднинг айтишича, Истанбулдан парвоз қилган самолёт Тошкентга қўнгач, уни Ислом Каримов номидаги аэропортнинг паспорт назоратидан ичкарига ўтказишмаган:

– Ўша ердаги офицер паспортимни қўлига олганидан кейин, менга бир қарадида, столидан бир нарсаларни излаб, қандайдир рўйхатними, билмадим, бир нарсани кўрди. Кейин менга қараб: “Чеккага ўтиб туринг”, деди. Бошқаларни ўтказиб юборди. Чеккада тургандим икки минут ўтмасдан икки киши келди-да қўлимдан ушлаб: “Ака бу ёққа юринг, мана бу хонага кирамиз, сиз билан 15 минутлик суҳбат бор” деди.

Насрулло Саййид ваъда қилинган “15 дақиқалик суҳбат” 12 соатга чўзилганини айтди. Бир соатча давом этган дастлабки суҳбатдан кейин чегара ходимлари уни аэропорт ертўласида жойлашган махсус хонада тонгга қадар ушлаб турганлар:

– Бир совуқ хонага олиб кирди. Хонада бир кровать қўйилган. “Мана шу ерда ўтириб турасиз, сиз билан суҳбат бўлади, деди .

Насрулло Саййидга кўра, хонада экан, ундан Канадага нима учун боргани ва нима учун яна Ўзбекистонга қайтгани ҳақидаги “бачкана” саволлар берилган:

– Униси киради шунақа саволларни беради, буниси келади, лекин кимлигини ҳам айтмайди. Қачон бу саволларингиз тугайди десам, тепадан буйруқ шунақа, шу ерда ўтириб турасиз, дейди, – деди Насрулло Саййид.

“Тепадагилар билади”

Насрулло Саййидга кўра, хавфсизлик мулозимлари уни аэропорт ертўласида 12 соатдан кўпроқ вақт давомида ушлаб турганлар ва сўнгра яна Истанбулга парвоз қилаётган самолётга ўтказиб, ортга қайтариб юборганлар:

– Қаердандир наряд олиб келган. Милисалар қатооор турибди. Қўлларида пистолетлари бор. Коридорни ичидан мени олиб борди-да мени самолётга ўтқазишди.

Насрулло Саййидга кўра, аэропорт ходимлари уни Ўзбекистонга киритмаслик тўғрисидаги қарорни “тепадагилар билади” дея изоҳлаганлар ва унинг қўлига Ўзбекистонга киритмаслик ҳақидаги актни топширганлар.

Рус тилида битилган актда Насрулло Саййидни Ўзбекистонга киритмаслик тўғрисидаги қарор “Халқаро фуқаровий авиация ҳақидаги Конвенция”га 9-иловага асосан қабул қилингани айтилган.

Ушбу иловага кўра, бир шахс ўзи сафар қилган ўлка хавфсизлигига таҳдид солиши мумкин бўлса, бу ўлка уни ўз ҳудудига киритмаслик ҳуқуқига эгадир.

Насрулло Саййид Ўзбекистон парламентининг собиқ халқ депутатидир.

У 1990 йиллар бошида мухолифатдаги “Эрк” демократик партиясининг Бухоро вилоят бўлими бошлиғи бўлган.

Насрулло Саййид 2017 йилда Президент Мирзиёевдан Ўзбекистонга қайтишга изн беришни сўраганди.

Ўшанда Насрулло Саййид ундан асоссиз равишда Ўзбекистон фуқаролиги олиб қўйилганини айтганди.

Унинг Озодликка айтишича, 2005 йилда Ўзбекистондан чиқиб кетишига ҳофиз Дадахон Ҳасаннинг қўшиқларини тарқатгани ҳақидаги айбловлар сабаб бўлган.

У 2019 йил бошида Канада фуқаролигини олганини айтади.

Насрулло Саййид Ўзбекистон Ташқи ишлар вазирлигининг Ўзбекистон фуқаролигидан чиққани ҳақидаги мактуб билан Тошкентга сафар қилганини билдирди.

Ўзбекистон президенти фармонига мувофиқ, 2019 йил 1 февралдан 45 та мамлакат, шу жумладан Канада фуқаролари учун Ўзбекистонга кирган кундан эътиборан 30 кунлик муддатга визасиз режим белгиланган”. Иқтибос тугади. [9,10].

Насрулло Саййид Ўзбекистон мустақиллиги учун, Ўзбекистонда эркин, демократик ва фаровон жамият учун курашган, ўзбек мухолифатининг энг кўзга кўринган вакилларидан биридир. Шундай таниқли инсоннинг Ўзбекистонга киритилмаслиги Ўзбекистонни президент Шавкат Мирзиёев бошчилигидаги коррупционерлар ва маддоҳлар бошқараётганини кўрсатади.

Зеро, коррупционер ва маддоҳларни ватан мустақиллиги, Ўзбекистон халқининг эркин, демократик ва фаровон жамиятда яшаши мутлақо қизиқтирмайди. Улар учун коррупция йўли билан шахсий бойлик орттириш, ўз бойликларини чет элларга олиб чиқиб кетиш ҳамма нарсадан ҳам устундир.

Сиёсатчи Насрулло Саййид,инсон ҳуқуқи ҳимоячилари Муҳиддин Қурбонов, Рафиқ Ғаниев, журналист Галима Бухорбоева, тадбиркор Бобир Ҳасанларнинг Ўзбекистонга киритилмаганлиги ва адиб,журналист,сиёсатчи Жаҳонгир Муҳаммадга Ўзбекистонга бориш учун кириш визаси берилмаганлиги ва бошқа мен билмаган кўп виза бермасликлар, Ўзбекистонга киритмасликлар президент Шавкат Мирзиёевнинг мамлакатда фуқаровий жамиятнинг оёққа туришига, сиёсий мухолифатга,сиёсий рақобатга йўл беришни хоҳламаётганлигини яққол, аниқ тиниқ кўрсатади.

Буларга Бирдамлик халқ демократик партиясининг қурултойини 2018 йилнинг ноябрь ойида Қозоғистоннинг Чимкент шаҳрида Ўзбекистон ва Қозоғистон хавфсизлик идораларининг ҳамкорликда ўтказилишига оўл қўймаганлиги ва мухолифатчи Сафар Бекжон Урганжийнинг 2018 йилда Ўзбекистон ватандошлигидан чиқарилиши президент Шавкат Мирзиёевнинг сиёсий рақобатга,сиёсий мухолифатга тоқати йўқлигини янада очиқроқ,янада тиниқроқ кўрсатади.

Бу дегани Ўзбекистонда сиёсий, ижтимоий ва иқтисодий жабҳаларда рақобат бўлмайди, коррупция гуллаб яшнайди, мамлакатнинг ўта иқтисодий қолоқликдан чиқиб кета олиши катта савол остида қолади???

Абдужалил Бойматов

Ўзбекистон Инсон Ҳуқуқлари Жамияти вице президенти.

26– апрель, 2019-йил.

Дублин, Ирландия.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Volodymyr Zelensky. (https://en.wikipedia.org/wiki/Volodymyr_Zelensky).

2. Зеленский, Владимир Александрович. ( https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9,_%D0%92%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%80_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 ).

3. Слуга Народа – все серии подряд, 1-4 серии комедийного сериала. 02.06.2016. ( https://www.youtube.com/watch?v=_DXc_KyXdiU&fbclid=IwAR1Cw6rukXis7W1MkB5SnuNQlbtzjJJduoXVeZf1GMT9IAWoVaQWdwAjDOo ).

4. Transparency International. Corruption Perceptions Index 2018

( https://www.transparency.org/cpi2018 ).

5. Ukraine – Political parties. (https://www.nationsencyclopedia.com/Europe/Ukraine-POLITICAL-PARTIES.html).

6. Freedom in the World 2019.

( https://freedomhouse.org/report/countries-world-freedom-2019).

7. Worst of the worst. 2019. ( https://freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2019/democracy-in-retreat ).

8. 2019. Index of Economic Freedom.

( https://www.heritage.org/index/ranking ).

9. Muxolifat faoli Nasrullo Sayyid O‘zbekistonga kiritilmadi. 23.04.2019. (https://www.ozodlik.org/a/29897335.html ).

10. BBC Uzbek. Ўзбекистон: Собиқ парламент депутатига нега ватанига киритилмагани сабаби айтилмади. 22.04.2019. (https://www.youtube.com/watch?v=hy0tbSpbHyA ).