Зокир Алиев, Рустам Усмонов, Шоира Ҳасанова ва фермерлар иши

1.Зокир Алиев иши.

Америка овозидан иқтибос: “25 йилдан сўнг АҚШдан тарихий ватанига қайтган Зокир Али Ўзбекистон исломий ҳаракатига (ЎИҲ) алоқадорликда айбланмоқда. Давлат хавфсизлик хизмати унинг ЎИХга қасамёд келтирганликда, Афғонистондаги жангларда қатнашганликда айбланаётгани тўғрисида маълумотнома тарқатган.

Инсон ҳуқуқлари бўйича “Human Rights Watch” ташкилотининг Ўзбекистон бўйича вакили Стив Свердлов Алиев тақдиридан хавотирда эканини билдириб, унинг ҳуқуқлари ҳурмат ва ҳимоя қилиниши керак, дея чақирмоқда. Адолат қарор топиши учун шароит яратилиши шарт, дея эслатмоқда Свердлов.

Унинг Ўзбекистондаги қариндошлари Президент Шавкат Мирзиёевнинг чақириқларидан илҳомланиб ватанга қайтган Зокир Алига нисбатан тўҳмат қилинаётганини таъкидлашмоқда.

АҚШ фуқароси Зокир Али айни пайтда Давлат хавфсизлик хизмати ҳибсхонасида сақланмоқда. У 16-июнь куни 25 йиллик танаффусдан сўнг Ўзбекистонга қайтган, ўзи туғилиб ўсган Чироқчи туманига етиб бориши ортидан ҳибсга олинган.

Зокир Али икки кунлик тергов ҳаракатлари ортидан террорчи гуруҳ ҳисобланган ЎИҲга алоқадорликда, Афғонистондаги жанговар ҳаракатларда қатнашганликда айбланмоқда.

Давлат хавфсизлик хизматининг матбуотда эълон қилинган хабарида таъкидланишича, Зокир Алиев қидирувда бўлган, унга нисбатан 2005-йилда жиноий иш қўзғатилган. Хабарда таъкидланишича, Алиев ўз айбига иқрорлик билдирган. Иқтибос тугади. [1].

Озодликдан иқтибос:”Ўзбекистон Давлат хавфсизлик хизматининг миллий агентликка билдиришича¸ 2014 йили АҚШ фуқаролигини олган асли қашқадарëлик Зокир Алиев дунëнинг аксар давлатлари¸ хусусан¸ АҚШда халқаро террорчи гуруҳлар рўйхатига киритилган “Ўзбекистон исломий ҳаракати”га аъзолик айби билан 16 июнь куни қўлга олинган.

46 яшар чироқчилик Зокир Алиев мазкур гуруҳ фаолиятига алоқадорликда гумонланиб¸ 2000 йиллар бошидан Ўзбекистонда қидирувда бўлган.

ДХХнинг ЎзАга билдиришича¸ Алиев “қўлга олиш жараëнида ноқонуний фаолиятига иқрор бўлган”.

Миллий агентлик чоп этган расмий баëнотга кўра¸ Алиев 2000 йили ЎИҲга байъат келтирган¸ Афғонистонда ҳарбий тайëргарликдан ўтиб¸ ҳукумат ва халқаро коалиция қўшинларига қарши жангларда қатнашган.

ЎИҲнинг бошқа аъзолари берган кўрсатмалар асосида Ўзбекистон ДХХси (собиқ МХХ) 2005 йили Алиевга нисбатан Жиноят Кодексининг 159 (Ўзбекистон Республикасининг конституциявий тузумига тажовуз қилиш)¸ 223 (Қонунга хилоф равишда чет элга чиқиш ёки Ўзбекистон Республикасига кириш) ва 244.2 ( Диний экстремистик, сепаратистик, фундаменталистик ёки бошқа тақиқланган ташкилотлар тузиш, уларга раҳбарлик қилиш, уларда иштирок этиш) моддаларида кўзда тутилган жиноятларни содир этганлик айби билан 646-сонли жиноий иш қўзғатган.

АҚШдаги Ўзбекистон элчихонаси томонидан берилган виза билан Ўзбекистонга қайтган Алиев устидан бундан 13 йил аввал очилган жиноий ишнинг бундан сўнг давом этиш-этмаслигига оид расмий маълумот йўқ.

Ўзбекистонда расман қидирувда бўлган шахснинг Вашингтонданги ўзбек элчихонасидан қандай қилиб ўзбек визаси олгани тафсилотлари ҳам ҳозирча очиқланмади”. Иқтибос тугади. [2].

Яна Озодликдан иқтибос:”АҚШда яшаётган ўзбек журналисти Жаҳонгир Муҳаммад Ўзбекистон ДХХси сиёсий ва диний айбловларда айблаб, қўлга олган Зокир Алиевни шахсан танишини, ҳатто кетаётган куни у билан ошхўрлик қилганини айтади.

Жаҳонгир Муҳаммад Зокир Алиевнинг ҳибсга олинишини президент Мирзиёевнинг хориждаги ватандошларни қайтариш ҳаракатларини тўхтатиш уриниши сифатида баҳолайди. “Шу орқали Мирзиёевни қўрқитишмоқчи” дейди суҳбатдош”. Иқтибос тугади. [3].

Centre.com интернет сайтининг 21-июнь кунги мақоласида ёзилишича Қарши шаҳрининг ДХХ бошқармаси Зокир Алиев билан учрашувга келган унинг адвокати Умид Давлатовга рухсат бермаган. [4].

2.Рустам Усмонов иши.

Озодликдан иқтибос:”Москва полицияси Ўзбекистондаги илк хусусий банк асосчиси Рустамжон Усмоновга Ўзбекистон элчихонаси олдида футбол бўйича Жаҳон чемпинати якунига қадар норозилик пикети уюштиришга рухсат йўқлигини билдирди. Халқ орасида “Рустамбанк” номи билан танилган тадбиркор уни 19 йил қамоқда сақлаган амалдорлар жазога тортилишини талаб қилмоқда. Ўзбекистон элчихонаси эса тадбиркорнинг талабларидан хабари йўқлигини билдирди.

14 июнь куни таниқли ўзбекистонлик тадбиркор, республикадаги илк хусусий банк таъсисчиси Рустамжон Усмоновнинг Фейсбук саҳифасида Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёевга қилган мурожаати пайдо бўлди.

Каримов даврида умрининг 19 йилини панжаралар ортида ўтказиб, мамлакатда энг узоқ қамоқда сақланган сиёсий маҳкумлардан бири сифатида танилган Рустам Усмонов Ўзбекистоннинг Москвадаги элчихонаси олдида якка пикет ўтказишини эълон қилди.

“Мен Москвада. 15 июндан Ўзбекистон Бош прокуратурасидаги погондаги порахўрларга қарши норозилик акцияси бошланади… Суд ва терговсиз прокурорлар мени суднинг сохта ҳукми билан 19 йил гаровда сақлашди”, деб ёзди иши қайта кўриб чиқилишини талаб қилаётгани ва акция 5 кун давом этишини билдирган ўзбекистонлик тадбиркор.

Аммо 15 июнь куни Узбекистон элчихонаси олдида якка норозилик пикетига чиққан Рустамжон Усмонов элчихона эшигига яқинлашиши биланоқ полиция ходимлари қуршовига олинди.

“Рустамбанк” ваколатхона олдига “Ўзбекистон прокурорлари мени ноқонуний равишда озодликдан маҳрум этишди. Улар мени 19 йил қамоқда ушлашди ва 30 000 000 доллар сўрашди. Очиқ суд маҳкамаси ўтказилишини талаб қиламан!!!” деган ёзувлар битилган плакатни кўтариб чиққанди.

Аммо полициячилар Рустамжон Усмоновга футбол бўйича Россияда ўтказилаётган Жаҳон Кубоги кунларида норозилик намойишлари, якка пикетлар ва норозилик акцияларига Владимир Путиннинг махсус буйруғи билан тақиқ қўйилганини билдиришди”. Иқтибос тугади. [5].

3.Шоира Ҳасанова иши.

BBCдан иқтибос: “2011 йили Шоира Ҳасанова ўз она шаҳри Челакда янгидан қайта қурилаётган деҳқон бозорига сармоя ётқизишга жазм қилди.

Канадада яшовчи Ҳасанова бозор ва дўконларни ўз ичига олган марказга 150 минг доллар сармоя сарфлади.

Уч ойдан сўнг бозор битиб, одамлар дўконларни ижарага олиб ишлай бошладилар. Юзлаб иш ўринлари яратилди.

Ўзининг ҳам болалик йиллари шу бозорда ўтган Шоира Ҳасанованинг айтишича, она шаҳрида одамларга кун кўриш имконини яратганидан жуда ҳурсанд эди.

Лекин 2015 йил ёзида Шоира Ҳасанова она шаҳрига борган вақти эшитдики, бозор бузилар экан.

Янги тайинланган ҳоким Абдумўмин Жўраев буйруғи ва таклиф қилган янги лойиҳаси туфайли бозор вайрон этилишини эшитган дўконларни сотиб олган ёки ижарага олганлар у ердан кета бошладилар.

Сарфлаган сармоясидан ҳали бирон сўм фойда кўрмаган Шоира Ҳасанова ҳоким ҳузурига бориб изоҳ талаб қилди.

Бозорнинг бузилишига турли важларни келтирган ҳоким, сўнгида бузмаймиз деб ваъда берди.

Лекин Шоира Ҳасанова 2016 йили ноябр ойида Челакка борганда кўрдики, бозор вайрон этилганди.

Савдогарлар ишсиз, бизнеслар тўхтатаган, кетказилган сармоя кўкка совурилган”. Иқтибос тугади. [6,7].

4.Фарғоналик фермерлар иши.

Озодликдан иқтибос:»Фарғона вилояти Ўзбекистон туманидан Озодликка мурожаат қилган икки нафар фермер, ҳар гектар ердан топшириладиган буғдой центнери ҳокимнинг буйруғи билан 4-5 центнерга сунъий равишда оширилганидан шикоят қилди.

Фермерлар сўзларига кўра, улар давлатга буғдой топшириш борасидаги контрактация шартномасини бажарган бўлса ҳам, режадан ортган буғдой зўрлик билан ўриб олинмоқда.

Ҳокимлик мулозими баъзи фермерлар билан шундай ҳолат бўлганини инкор қилмади.

Ўзбекистон туманининг Қолгандарё массивида буғдой етиштирган фермерлардан бирининг Озодликка айтишича, сўнгги ўн беш йил ичида биринчи марта ҳар гектар ерга белгиланган центнер асоссиз равишда оширилган:

“Президентимиз бу йилни “Фаол тадбиркорлик, инновацион ғоялар ва технологияларни қўллаб-қувватлаш йили” деб номлаган эди. Лекин бизда тескариси бўляпти. Мана мен, 15 йилдан буён фермерлик қилаётган бўлсам, шу пайтгача бирор марта центнер кўтарилмаган-да. Масалан ҳар йили мен ҳар гектар ердан 26 центнер буғдой топширардим. Бундан ортганини ишчиларимга бўлиб берардим, ўзимга қоларди. Бу йил эса ҳокимнинг буйруғи билан ҳар гектар ердан 30 центнердан топширасан, деб бор буғдойимни ўриб кетишди. Ўзимга бир кило ҳам қолмади, қарийб 20 нафар ишчимга нима бераман энди, бошимни чангаллаб қолавердим”, дейди фермер”. Иқтибос тугади. [8].

Олдинги мақолаларим ва видеоларимда кўп марта таъкидланганидек, Ўзбекистон конституциясида мулк дахлсизлиги кафолатланган: [9].

53-модда

Бозор муносабатларини ривожлантиришга қаратилган Ўзбекистон иқтисодиётининг негизини ҳилма-ҳил шакллардаги мулк ташкил этади. Давлат истеъмолчиларнинг ҳуқуқи устунлигини ҳисобга олиб, иқтисодий фаолият, тадбиркорлик ва меҳнат қилиш эркинлигини, барча мулк шаклларининг тенг ҳуқуқлилигини ва ҳуқуқий жихатдан баб-баравар муҳофаза этилишини кафолатлайди.

Хусусий мулк бошқа мулк шакллари каби дахлсиз ва давлат ҳимоясидадир. Мулкдор фақат қонунда назарда тутилган ҳолларда ва тартибдагина мулкидан маҳрум этилиши мумкин.

54-модда

Мулкдор мулкига ўз ҳохишича эгалик қилади, ундан фойдаланади ва уни тасарруф этади. Мулкдан фойдаланиш экологик муҳитга зарар етказмаслиги, фуқаролар, юридик шахслар ва давлатнинг ҳуқуқларини ҳамда қонун билан қўриқланадиган манфаатларини бузмаслиги шарт.

55-модда

Ер, ер ости бойликлари, сув, ўсимлик ва ҳайвонот дунёси ҳамда бошқа табиий заҳиралар умуммиллий бойликдир, улардан оқилона фойдаланиш зарур ва улар давлат муҳофазасидадир.

Ўзбекистон конституциясининг 25-моддасида шахс дахлсизлиги кафолатланган: [9].

25-модда.

Ҳар ким эркинлик ва шахсий дахлсизлик ҳуқуқига эга.

Ҳеч ким қонунга асосланмаган ҳолда ҳибсга олиниши ёки қамоқда сақланиши мумкин эмас.

Зокир Алиев АҚШда хусусий солиқ компаниясининг раҳбари, Рустам Усмонов Ўзбекистонда биринчи бўлиб хусусий банк очган, Шоира Ҳасанова сармоядор(инвестор) ва Фарғоналик фермерлар, булар ҳаммаси тадбиркорлардир. Яна бошқачасига замонавий тил билан айтганда булар ўрта синф вакилларидир. Дунёда ўрта синф вакиллари ҳар қандай мамлакатнинг иқтисодини ривожлантирувчи асосий кучдир. Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёевнинг луғатида ўрта синф ибораси бўлмасада, бу иборани ишлатмасада, лекин тадбиркор сўзини кўп ишлатади. Президент Шавкат Мирзиёев “икки иш жойи яратган тадбиркорни бошимда кўтариб юраман” деган гапини барча Ўзбекистон фуқаролари эшитган.

Ўзбекистондаги ижтимоий-иқтисодий аҳволнинг ўта ёмонлигини ҳамма билади, шу жумладан президент ҳам. Лекин, Ўзбекистон иқтисодини ривожлантиришга катта ҳисса қўшмоқчи бўлган тадбиркорларнинг шахсий ва мулкий дахлсизлиги қўпол равишда оёқ ости қилинган.

Албатта, тадбиркорларнинг ҳуқуқлари оёқ ости қилинишига Ўзбекистон ҳокимияти айбдор. Бироқ, мен айбни фақатгина Ўзбекистон ҳокимиятига ағдариш билан чегараланиб қолмоқчи эмасман. Россияда, Қозоғистонда миллионлаб меҳнат муҳожирлари оғир шароитларда ишлаб, Ўзбекистонга пул жўнатмоқдалар. Ўзбекистон иқтисодининг ривожланишига катта ҳисса қўшяптилар.

Лекин, меҳнат муҳожирларининг ҳуқуқлари оёқ ости қилинган пайтда уларга ёрдам берадиган инсон ҳуқуқи ташкилотлари яратилмаган. (Усмон Баротовнинг “Ватандош” ташкилоти бор, лекин бу ташкилот миллионлаб меҳнат муҳожирларига хизмат кўрсатиш имкониятига эга эмас).

Яъни миллионлаб ўзбек муҳожирлари инсон ҳуқуқлари ташкилотларига уюшишни, уларга аъзо бўлишни, уларни моддий қўллаб-қувватлашни билишмайди, билганлари ҳам амалий ҳаракат қилмайди. 15-20 йиллар давомида меҳнат муҳожирлари ўзларининг ҳуқуқларини ҳимоя қиладиган кўплаб инсон ҳуқуқи ташкилотлари тузишлари мумкин эди, лекин, бу иш қилинмади, бу ишнинг амалга ошмаганига фақат Ўзбекистон, Россия, Қозоғистон раҳбарларини айблаш ноинсофлик бўлар эди. Яъни Ўзбекистон ватандошларида ва шу жумладан меҳнат муҳожирларида ҳам ўз ҳуқуқлари учун курашиш, бирдамлик туйғуси ривожланмаган.

Шунингдек, кўплаб Ўзбекистон ватандошлари дунёнинг ривожланган эркин,демократик мамлакатларида (Европа Иттифоқи мамлакатлари, АҚШ, Канада ва ҳоказо) яшамоқдалар. Ҳуқуқбонлар Мўтабар Тожибоева, Умида Ниёзова, Улуғбек Бакир, Надежда Атаева ва камина Абдужалил Бойматов Европа Иттифоқининг Франция, Германия, Норвегия ва Ирландия мамлакатларида фаолият кўрсатяптилар. Лекин, афсуски, бу мамлакатларда яшовчи Ўзбекистон ватандошлари бу ҳуқуқбонлар атрофига уюшмадилар.

Қисқаси, Ўзбекистон ватандошлари марҳум диктатор Ислом Каримов режимининг қўли етмайдиган хавфсиз мамлакатларда яшаб ҳам, мавжуд инсон ҳуқуқлари ташкилотларини кучли, бақувват инсон ҳуқуқлари ташкилотларига айлантира олмадилар.

Абдужалил Бойматов

Ўзбекистон Инсон Ҳуқуқлари Жамияти вице президенти.

22–июнь, 2018-йил.

Дублин, Ирландия.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Nurali Aliyev: Ukamga tuhmat qilishyapti, u Afg’onistonda bo’lmagan. 18.06.2018. ( https://www.amerikaovozi.com/a/uzbekistan-arrest/4443622.html ).

2. ДХХ АҚШдан қайтган Зокир Алиевнинг собиқ ЎИҲ аъзоси сифатида ҳибсга олинганини билдирди. 18.06.2018. ( https://www.ozodlik.org/a/%D0%B7%D0%BE%D0%BA%D0%B8%D1%80-%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2-%D0%B0%D2%9B%D1%88-%D0%B4%D1%85%D1%85-%D0%BC%D1%85%D1%85-%D1%9E%D0%B7%D0%B1%D0%B5%D0%BA%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD-%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%B9-%D2%B3%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B8/29294695.html ).

3. OzodNazar: Алиев иши Мирзиёевни қўрқитиш учун қилинган. 19.06.2018. ( https://www.ozodlik.org/a/29304691.html ).

4. К Закиру Алиеву в изолятор СГБ в Карши не допустили адвоката. 21.06.2018. ( https://centre1.com/uzbekistan/k-zakiru-alievu-v-izolyator-sgb-v-karshi-ne-dopustili-advokata/ ).

5. Рустамбанк: Мени суд қилишларини талаб қиламан. 20.06.2018. (https://www.ozodlik.org/a/29306593.html ).

6. Хорижлик сармоядор Ўзбекистонга молия ётқизишдан огоҳлантирмоқда. 18.01.2017. ( https://www.bbc.com/uzbek/uzbekistan-38669905 ).

7. Миллионер Ҳасанова: Сичқоннинг думини кесмадим, бошқа ҳамма ишни қилдим! 08.03.2017. ( https://www.ozodlik.org/a/ozod-nazar-8-mart-shoira-hasanova-kanada-dubai/28357750.html ).

8. Фарғоналик фермерларнинг режадан орттирган буғдойи тортиб олиняпти. 20.06.2018. ( https://www.ozodlik.org/a/fermerlar-bugdoyi-tortib-olinyapti/29306641.html ).

9. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. (http://constitution.uz/oz/clause/index#section23 ).