Ўзбекистон. Шавкат Мирзиёев. Бемаъниликнинг чегараси борми? (2020).

Ўзбекистонда рўй бераётган бемаъниликлардан (абсурд) хабардор бўлиб, наҳотки бемаъниликнинг чегараси бўлмаса деб юборасиз.

Озодликдан иқтибос: [1]. “Ота-она ва ўқитувчилар: Олмалиқ ҳокимлиги мактабларга бозор нархидан 5 баравар қимматга кўчат сотмоқда!

феврал 25, 2020

Ҳурмат Бобожон/Озодлик

Тошкент вилоятининг Олмалиқ шаҳрида ўқитувчи ва ўқувчиларнинг ота-оналари мактабларни ободонлаштириш учун арча ва мевали кўчат сотиб олишга мажбурланмоқда.

Олмалиқдаги айрим мактаб раҳбарлари Озодлик билан суҳбатда кўчат сотиб олиш ва бунинг учун ота-оналардан пул йиғиш шаҳар ҳокимлиги ва Халқ таълими бўлими раҳбарлари буйруғи билан бораëтганини билдирди.

Озодликнинг бу маълумотга изоҳ сўраб қилган мурожаатига Олмалиқ шаҳар ҳокимлиги ва Халқ таълими бўлими расмийлари жавоб бермади.

Икки фарзанди Олмалиқ шаҳридаги 2-сонли мактабда ўқийдиган ота-оналардан бири Озодликка арча учун ҳар бир ўқувчига 5 минг сўмдан ўлпон солинганини айтди.

– Ҳар бир синфга 5 донадан арча, 5 донадан мевали кўчат, 2 донадан садақайрағочдан солиқ солинмоқда. Ҳар бир ўқувчи 5 минг сўмдан олиб келиши керак экан. Болаларимиз пул сўраб ҳолу жонимизга қўйишмаяпти. Кеча кинога деб 2500 сўмдан зам. директор пул йиққан. Энди кўчат учун, деяпти. Ҳар ҳафта нимагадир пул олишади. Буларни назорат қиладиган ташкилот борми? Биз ота-оналарга ёрдам беринг, ота-оналарнинг тинкасиини қуритаяпти бу йиға-йиғлар, – дейди исми очиқланмаслигини сўраган оналардан бири.

Мавзуни ўрганиш жараëнида Озодлик Олмалиқдаги қатор мактаб директори ва муаллимлари билан гаплашди ва суҳбатлар давомида кўчат учун пул йиғишнинг фақат 2-сон мактаб эмас, балки бутун шаҳар мактабларида бўлаëтганини аниқлади.

Озодлик боғланган таълим мутасаддилари, мактабларни ободонлаштириш учун кўчат экиш тадбирининг шаҳар ҳокимлиги ва халқ таълими бўлими буйруғи билан бошланганини таъкидлади.

Ота-оналар эса¸ кўчатларнинг фақат шаҳар ҳокимлигининг ўзидан бир неча баравар қимматга олиш мажбурийлигини қўшимча қилди.

– Бозорда 5 минг сўм турадиган кўчатни булар 25-30 минг сўмдан олдираяпти. Ҳар бир синфга бешта кўчат олиш айтилган. Унақа- бунақа кўчат бўлмас экан, фақат ҳокимлик ажратган кўчатни сотиб олиш керак экан. Ҳар бир бола 5 минг сўмдан олиб келиши шарт дейилаяпти. Бизнинг мактабда ихтиёрий, деган нарса йўқ. Ихтиёрий деб айтилса ҳам шунга мажбур бўлади, ота-она. Чунки, “нега пул олиб келмадинг?”, деб тенгдошлари олдида фарзандлари изза қилинишини ҳеч ким истамайди. Сўралаётган бу пуллар кимлар учундир арзимасдир, лекин уч-тўрттадан фарзанди борлар учун катта пул, – дейди фарзандлари Олмалиқдаги 3-сонли мактабда ўқийдиган ота-оналардан бири.

Олмалиқ туманидаги мактабларга ҳокимлик босими остида мажбуран ўтказилаëтган арча кўчатларини айнан қайси агрофирма сотаëтганига оид маълумот Озодликда ҳозирча йўқ”. Иқтибос тугади.

1. Нега прокуратура жиноий иш очмаябди? Нега ота оналар ва ўқитувчилар прокуратура ва халқ қабулхоналарига шикоят билан мурожаат қилмаябди?

2. Нега халқ таълим вазири ва туман ҳокими очиқдан очиқ, қўрқмасдан коррупция билан шуғулланаябди? Наҳотки, Ўзбекистонда коррупция гуллаб яшнаётганидан президент Шавкат Мирзиёевнинг хабари бўлмаса?

3. 2019 йилда блок постлар қайтадан очилди. Троллар фабрикаси ишга тушди. Мухолифатга йўл йўқ. Ўзбекистон ватандошларининг асосий эркинликлари чекланган.

4. Мамлакатда давлат мулки, монополиялар ҳукмрон. Шавкат Мирзиёевнинг кластерлари фермерларнинг ва уларнинг ишчиларининг ҳуқуқ ва эркинликларини оёқ ости қилишда давом этмоқда.

5. Ўрта синф, фуқаровий жамият шаклланиши учун шароит яратилмаган. Ҳанузгача мустақил суд тизими, мустақил парламент йўқ. Мухолифатга йўл йўқ. Мухолифат партия ва ҳаракатлар узурпация қилинган. Мамлакатда 5 та қўғирчоқ партиялар фаолият кўрсатябди. Сўз эркинлиги йўқ.

Юқорида келтирилган инсон ҳуқуқларини ва эркинликларини оёқ ости қилинишларидан кўриниб турибдики, Шавкат Мирзиёев бошқарувининг 4-йилида бўлаётган бемаъниликлар бу режим учун табиийдир.

6. Зеро, ҳозирги Шавкат Мирзиёев президентлиги даврида ҳам мамлакат инвестиция жозибардорлиги жуда паст, чунки коррупция кўрсаткичи жуда паст.

Коррупцияга қарши курашда қуйидагилар ҳисобга олинмаябди.

7. Коррупцияга қарши курашда қуйидаги 2 ҳолатни ҳисобга олиш керак:

Мамлакатда давлат мулки эмас, хусусий мулк кўпроқ, устун бўлиши керак.

Лекин, Ўзбекистонда давлат мулки ҳукмрон. Давлат мулки ҳукмрон бўлган жамиятда инсон ҳуқуқлари ва эркинликлари ҳурмат қилинмайди.

Коррупцияга қарши курашнинг энг самарали йўли эркин, демократик сайловлардир.

8. Мамлакатда диктатор Ислом Каримов давридагидай сўз эркинлигига, оммавий ахборот воситалари эркинлигига, эркин интернетга, мухолифатга йўл йўқ.

Бақувват ўрта синф, кучли фуқаровий жамият шаклланиши учун, иқтисодий эркинлик, сиёсий эркинлик йўқ.

Бундай шароитда мамлакатда эркин, демократик сайловлар мутлақо ўтказиб бўлмайди.

9. Яна таъкидлаб ўтишни лозим топдим, Ўзбекистонда давлат мулкчилиги, монополиялар ҳукмрон. Коррупция гуллаб яшнаябди. Иқтисодий эркинлик кўрсаткичи, сиёсий эркинлик кўрсаткичи, коррупция кўрсаткичи жуда паст ва бунинг оқибатида Ўзбекистон иқтисоди ўта қолоқ.

Зеро,Ўзбекистоннинг иқтисодий эркинлик кўрсаткичи 152-ўринда бўлган пайтда 51.5 баллга тенг эди, 2019-йилда эса 140-ўриндалагида 53.3га тенг.[2].

Дунё мамлакатлари орасида 12 поғонага кўтарилган бўлсада эркинлик кўрсаткичи атиги 1.8 баллга яхшиланган бўлиб ҳамон кўпроқ эркин бўлмаган (Mostly Unfree) мамлакатлар қаторида.

Сиёсий эркинлик кўрсаткичи бўйича Ўзбекистон 9 балл билан Тожикистон ( 9 балл ) даражасига эришган ва албатта Шимолий Кореадан ( 3 балл ), Туркманистондан ( 2 балл ) анча узоқлашган. Бироқ, дунёнинг энг эркин мамлакатлари Финляндия ( 100 балл ), Норвегия ( 100 балл ), Швециялардан ( 100 балл ) жуда кейинда ва ҳаттоки Афғонистон (27 балл), Эрондан (18 балл) ҳам сиёсий эркинликлар бўйича орқада. [3].

Умуман олганда Ўзбекистон ёмонларнинг энг ёмонлари бўлган 13 мамлакат қаторида.[4].

Ўзбекистонда коррупция кўрсаткичи (Corruption Perceptibility Index) 2018-йилда 22 балл билан дунёнинг 180 мамлакати қаторида 157-ўринни эгаллаган бўлса, 2019 – йилда 23 балл билан 158 – ўринни эгаллади. Ўзбекистоннинг коррупция кўрсаткичи 1 баллга яхшилангани билан дунёнинг бошқа мамлакатларида коррупция кўрсаткичи Ўзбекистонга нисбатан кўпроқ яхшилангани учун Ўзбекистон 157 – ўриндан 158 – ўринга тушиб қолган. [5].

Ўзбекистоннинг АЖБ ЯИМси ($1,560) дунёнинг ўртача АЖБ ЯИМсидан ($11,673) қарийб 7 баравардан кўпроқ кам (7,48). [6,7].

Ўзбекистоннинг АЖБ СОПси ($7,810) дунёнинг ўртача АЖБ СОПсидан ($18,961) 2 баравардан кўпроқ кам (2,43). [6,7].

Ўзбекистоннинг иқтисодий кўрсаткичлари дунёнинг ўртача иқтисодий кўрсаткичларидан 2 баравар кам бўлса, Ўзбекистоннинг иқтисодини қолоқ дейишимиз мумкин. Бироқ Ўзбекистоннинг АЖБ ЯИМси дунёнинг ўртача АЖБ ЯИМсисдан 7 баравардан кўпроқ, Ўзбекистоннинг АЖБ СОПси дунёнинг ўртача АЖБ СОПсидан 2 баравардан кўпроқ орқадалигини баралла ўта иқтисодий қолоқ дейишга мажбур бўламиз. [6,7].

2018-йилнинг декабрида Халқаро рейтинг агентликлари Fitch va Standard & Poor’sлар Ўзбекистоннинг АЖБ ЯИМси $1,200га тенглигини аниқлашган эди. Бу кўрсаткич бўйича олганда Ўзбекистоннинг иқтисодий аҳволи янада аянчлилиги аёнлашади. [8].

Абдужалил Бойматов

Ўзбекистон Инсон Ҳуқуқлари Жамияти вице президенти.

28–февраль, 2020-йил.

Дублин, Ирландия.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Ота-она ва ўқитувчилар: Олмалиқ ҳокимлиги мактабларга бозор нархидан 5 баравар қимматга кўчат сотмоқда! 25.02.2020. (https://www.ozodlik.org/a/%D1%9E%D0%B7%D0%B1%D0%B5%D0%BA%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD/30453381.html ).

2. 2019. Index of Economic Freedom.

( https://www.heritage.org/index/ranking ).

3. Freedom in the World 2019.

( https://freedomhouse.org/report/countries-world-freedom-2019).

4. Worst of the worst. 2019. ( https://freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2019/democracy-in-retreat ).

5.Transparency International. Corruption Perceptions Index 2018

( https://www.transparency.org/cpi2018 ).

6. International Monetary Fund. 2019.GDP per capita, current prices. U.S. dollars per capita(https://www.imf.org/external/datamapper/NGDPDPC@WEO/OEMDC/ADVEC/WEOWORLD ).

7. Statistics Times.GDP Indicators 2019

( http://statisticstimes.com/economy/gdp-indicators-2019.php ).

8. Fitch Assigns Uzbekistan ‘BB-‘ IDRs; Outlook Stable

20 Dec 2018. ( https://www.fitchratings.com/site/pr/10057197 ).