Абдужалил Бойматов ўз хатоларини бекитиш учун ёллаган…

Толиб Ёқубов

Шотирларга жавобим

 

Конгрессни ташкил этиш ишлари билан овора бўлиб кетиб мазкур сайтга кирмаганимга анча бўлган эди. Бугун кириб… Вой-бўўўй, менинг охирги мақоламга ва менинг шахсимга баъзиларнинг муносабатини кўриб ҳайратландим. Бошқа томондан, ватандошлар орасида зукко инсонлар сони ошиб бораётгани мени қувонтирди. Баъзилари ҳатто “девор бўлмаса кўчани кўрадиган” даражага эришишибди. Шу даражага чиқибдилар-ки, ўзига тамоман нотаниш бўлган ташкилот ҳужжатларини кўрмаган бўлса-да, уларни шариллатиб ўқийверар экан. Ва ниҳоят, баъзи зукко укаларимиз дарс беришга ҳам бел боғлабдилар. Ҳай-ҳай-ҳай, оҳиста, оҳиста, оҳиста!

 

Абдужалил Бойматовнинг менинг олдимда анча устунликлари бор. У мендан камида 25 ёшга ёшроқ, инглиз тилини анча дуруст эгаллаган ва ҳ. У бизнинг ташкилотга 2002 йил келди. Илгари қаерларга борганини мен билмайман, бироқ ЎИҲЖга аъзо бўлгач, чет элларга чиқа бошлади. Хусусан, 2004 йилда у “Европа қайта қуриш ва тараққиёт банки”нинг Лондонда ўтган йиллик сессиясида қатнашди. Ўзидан сўранг, жаноблар: шу сессияда қилган докладини (рус тилида) ким ёзиб берган? Ўзбекистондалигимиз пайтда ундан бошқа докладлари ва мақолаларини ким ёзиб берганини ҳам бир сўраб кўринг! Виждон тоза бўлса – ростини айтади.

Баъзилар: “Бойматовни ЎИҲЖга президент қилиб Толиб Ёқубов қўйган” дейишади. Бу нотўғри! Абдужалил менинг тавсиям билан 1-Конгресс томонидан президент этиб сайланган. У икки йил шу вазифада ишлади. Энди ундан бир сўранг: шу икки йил ичида ЎИҲЖ томонидан чиқарилган билдиришномалар, баёнотлар ва бошқа ҳужжатларни ўзбек ва рус тилларида ким ёзган? Бу ҳужжатларнинг барчаси: «Абдужалил Бойматов – Ўзбекистон Инсон Ҳуқуқлари Жамияти президенти» деган ёзув билан тарқатилган!

Ўзини «Тош» деб панадан писиб тош отадиган нобакор мен ҳақимда ушбуни ёзибди: «Сизнинг A. Бoймaтoвгa қилaётгaн ишингиз ҳўжaйинлик ҳисси билaн тўлa вa тирнoқ ичидaн кир қидиришдaн бoшқa нaрсa эмaс».

Энди мен «Тош»га савол бермоқчиман: «Бизнинг мисолимизда хўжайин ким, қарол ким?». Менинг ёшим 70 дан ошди, кўзим деярли кўрмайди, 200 м. масофага зўрға етаман. Қани айтчи: менда хўжайинлик ҳисси нима қилади? Боқий дунёдан бир қадам нарида турган пайтимда менга хўжайинлик ҳиссининг не кераклиги бор?

Ўзини «Демократ» деб ёзаётган учига чиққан бир билағон ЎИҲЖнинг ҳужжатларини кўрмаган бўлса-да деворнинг орқасидагини ҳам кўра олишини намойиш қилган. Бу шоввозга жавоб беришдан олдин шуни айтиб ўтишим керак-ки, биз ташкилотнинг ички РЕГЛАМЕНТАЦИЯси бўлишини билмаганмиз. Бу сўз ЎИҲЖнинг 2003 йилда ўтказилган 4-Қурултойида қабул қилинган Уставида йўқ. ЎИҲЖнинг охирги, 2008 йилги Устави француз тилида тайёрланаётганда Angers шаҳрида фаолият юргизадиган «Инсон ҳуқуқлари лигаси» ҳуқуқбонлик ташкилоти президенти ва ходимлари шу тушунчани Уставга киритишди. Уларнинг фикри қуйидагича эди: «Ташкилот ҳаётида содир бўладиган барча (кутилган ва кутилмаган) ҳолатларни Уставга киритиш имконияти йўқ. Шунинг учун шу ҳолатларни максимал жаражада сиқиқ ҳолда «Ташкилотнинг ички Регламентацияси» сифатида алоҳида ҳужжат қилиб қўйиш керак». Бу ҳужжат фақат модда сифатида Уставнинг 11-моддаси кўринишида унга киритилган. 1-Конгрессда бу масала қаралиб, «Ички Регламентация» қандайдир вақт ичида ишлаб чиқилиши айтилди. Мен бу ишни Лига ходимлари ёрдамида 2009 йилнинг 18 сентябрида амалга оширдим. Бу ҳужжат ҳақида мен Абдужалилга айтган бўлсам-да у мутлақо қизиқиш билдирмади.

Мана ўша ҳужжат:

Жамиятнинг ички Регламентацияси (Уставнинг 11-моддаси: Жамиятнинг ички регламентацияси

Жамиятнинг Конгресс томонидан тасдиқланган ички регламентацияси мазкур Уставда қайд қилинмаган ташкилий муаммолари, процедуралари, фаолияти ва бошқа жабҳаларига тегишли жиҳатларини аниқлайди).

 

Ташкилот Конгрессини уюштириш ва президент, вице-президент ҳамда Котибиятнинг фаолияти хусусида

 

11.1. ЎИҲЖ Франция фуқаровий жамиятининг намоёндаси бўлгани ва унинг расмий манзили (Уставнинг 2.1.-моддаси) мазкур давлатнинг Angers шаҳрида қайд этилгани сабабли ташкилот Конгресслари шу шаҳарда чақирилади;

 

11.2. Бошқа давлатлар, шу жумладан Ўзбекистонда ЎИҲЖнинг филиаллари тузилгач, унинг Конгресслари сиёсий-ижтимоий вазият, молиявий имконият ва виза масалаларини ҳисобга олган ҳолда бошқа давлатларда, хусусан Ўзбекистонда ҳам уюштирилиши мумкин;

 

11.3. Олдинги бандда келтирилган сабабларнинг ҳеч бўлмаганда биттаси тўсқинлик қилган ҳолда Ташкилий Қўмита баъзи делегатларни онлайн-алоқа орқали Конгресс ишида қатнашишларини таъминлаш чораларини кўриши лозим;

 

11.4. ЎИҲЖнинг Франция ва бошқа давлатлар, хусусан Ўзбекистонда структуралари тузилганга қадар навбатдаги Конгрессга делегатлар сайлашдаги Уставнинг 7.2,-бандининг 3-қисми, 7.3., 7.8. бандлари, Раҳбарлар Кенгашининг ваколатларини белгиловчи 7.13.-банди ҳамда ЎИҲЖ органлари мажлисларида қарор қабул қилиш процедураларини аниқловчи 7.14 банди ўз кучини йўқотади; бу даврда Конгресс ишида: (1) ўз ҳисобидан Angers шаҳрига кела оладиган, (2) виза масаласини мустақил ҳал қила оладиган ва (3) Ташкилий Қўмитанинг таклифномасини олган аъзолар қатнашиши мумкин;

 

11.5. Президент ўз ваколати тугашидан икки ой илгари навбатдаги Конгрессни ўтказилиш вақтини эълон қилиши, уни ўтқазилишининг ташкилий масалалари билан шуғулланувчи Ташкилий Қўмитани тузиши ва ўз ҳисоботини аъзоларга тарқатиши лозим;

 

11.6. Президент Ўзбекистон билан боғлиқ ҳар қандай муҳим тарихий сиёсий-ижтимоий воқеа юзасидан ўз вақтида мазкур воқеага нисбатан ташкилот позициясини изҳор қилувчи ёзма баёнот чиқариши лозим; акс ҳолда, яъни президент сабабсиз ёзма баёнот чиқармаса, у ҳолда мазкур воқеага нисбатан ташкилотнинг позициясини белгилаш ҳуқуқи вице-президентга ўтади;

 

11.7. Дунёда содир бўлган ҳар қандай муҳим тарихий сиёсий-ижтимоий воқеа юзасидан, хусусан инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини ҳимоя қилиш ва ривожлантириш масалалари бўйича халқаро ҳужжатлар қабул қилинганда ёки мавжуд ҳужжатларнинг тарихий саналари халқаро ҳамжамият томонидан нишонланганда президент ташкилот муносабатини билдирувчи ёзма баёнот бериши лозим; акс ҳолда, яъни президент сабабсиз ёзма баёнот чиқармаса, у ҳолда мазкур воқеага нисбатан ташкилотнинг позициясини белгилаш ҳуқуқи вице-президентга ўтади;

 

11.8. Президент ташкилот халқаро конференцияларда фаол қатнашиш, бошқа ташкилотлар билан алоқалар ўрнатиш ва улар билан инсон ҳуқуқлари масалалари бўйича ўзаро ҳамкорликни йўлга қўйишига эришиши лозим;

 

11.9. Президент ташкилотнинг фаолияти нормал ривожланишини таъминлаш мақсадида изчиллик билан Франция Республикаси қонунлари ва ушбу Уставнинг 8-моддаси асосида уни молиялаш манбъаларини излаши ва ташкилот молиясини шакллантириши лозим;

 

11.10. ЎИҲЖ “Инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро федерация” (FIDH, Париж) нинг ассоциатив аъзоси бўлгани сабабли, президент ҳар йили ЎИҲЖ фаолияти ҳақида мазкур ташкилот учун ҳисобот тайёрлаши лозим; президентнинг фаолияти ЎИҲЖни FIDHнинг тўлиқ аъзосига айлантиришга қаратилган бўлиши лозим;

 

11.11. ЎИҲЖ 2008 йил октябридан бошлаб ўта муҳим икки масала: (1) ўз сафига аъзолар йиғиш ва (2) структуравий шаклланишга асосланган жараёнини бошидан кечираётганини ҳисобга олиб, президент ва вице-президент мазкур масалалар билан изчил шуғулланишлари лозим;

 

11.12. Францияда ташкил этилган Ўзбекистон Инсон Ҳуқуқлари Жамиятининг бош мақсади (Уставнинг 5.1.-банди) “Ўзбекистонда демократия, инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ҳамда уни ривожлантириш ва фуқаровий жамият қуришга кўмаклашиш” бўлгани сабабли президент, вице-президент ва Котибият ташкилотга Ўзбекистондан имкон қадар кўпроқ аъзолар жалб қилиш ва мамлакатда инсон ҳуқуқларининг бузилиши бўйича мониторингни йўлга қўйиш стратегиясини изчиллик билан ривожлантиришлари лозим;

 

11.13. Президент ва вице-президент Франция ва бошқа демократик мамлакатлар оммавий ахборот воситалари (ОАВ) билан алоқани ривожлантиришлари лозим. Инсон ҳуқуқларини яхшилаш масалалари бўйича Ўзбекистон ҳукуматига сиёсий, иқтисодий ва бошқа соҳаларда босимлар ўтказилиши лозимлигини назарда тутган ҳолда ЎИҲЖ раҳбарлари демократик мамлакатлар ҳукуматлари вакиллари, таниқли сиёсатчилар, ёзувчи ва шоирлар, санъат арбоблари ва ОАВ вакиллари билан кенг миқёсда учрашувлар ташкил этишлари ташкилот фаолиятининг зарурий шартларидан бирига айланиши керак.

 

Мазкур Регламентация 2009 йил 18 сентябрьда тузилди.

 

ЎИҲЖ вице-президенти Талиб Якубов

 

Ҳой «Демократ»! Кўзингни катта оч! Сенинг кўзинг меникидай кўр бўлмаса керак: сен Абдужалилни мендан яхши билсанг айт-чи, икки йил ичида у ташкилотнинг ички регламентациясида кўрсатилган вазифаларидан қайси бирини бажарди? Битта мисол кўрсата оласанми, нобакор!?

Буларни ҳам қўя турайлик. 2009 йилда ташкилот олдида турган асосий вазифа чет мамлакатларда, биринчи навбатда Ўзбекистонда ЎИҲЖнинг филиалларини тузиш турар эди. Мен шахсан ЎИҲЖ Уставини француз тилидан нафақат рус ва ўзбек тилларига таржима қилдим, Ўзбекистон, Россия, Қозоғистон ва Қирғизистонда очилажак филиаллар учун ўзбек ва рус тилларида Уставлар тайёрладим. Европа мамлакатлари, АҚШ ва Канадада филиалларимизни очиш учун мен ўз ёнимда ҳақ тўлаб Уставни инглиз тилига таржима қилдирдим. Қани Абдужалилдан бир сўраб кўр-чи: «У бу ишларда мана бу ердаги чўпни ана у ерга олиб қўйганмикин?». Ким хўжайин, ким қарол?

Абдужалил айтсин-чи: «Икки йил ичида у ташкилотга ҳеч бўлмаганда битта аъзо жалб қилдимикин?». Йўқ, жалб қилган эмас! Бу ишларни яна мен қилишимга тўғри келган. Абдужалил 2002 йилдан 2006 йилнинг ўртасигача ЎИҲЖда Котибларнинг бири бўлиб ишлаган, ташкилотнинг 2003 йилда ўтказилган 4-Қурултойида қатнашган. Бошқача айтганда у ЎИҲЖнинг Ўзбекистондаги кўпгина аъзо ва фаолларини танир эди. «Шуларнинг нечтасини янги ташкилотга жалб қилдинг?» деб бир сўраб кўрмайсанми? Унинг жавоби сени қизиқтирмайдими?

Билиб қўй, бизнинг ташкилотга президент ва вице-президент ИККИ ЙИЛга сайланади! Икки йил-у икки ойга ҳам эмас, икки йил-у бир ойга ҳам эмас ва ҳатто икки йил-у бир кунга ҳам ЭМАС! Шунинг учун ташкилотнинг ички регламентациясида: «11.5. Президент навбатдаги Конгресс чақирилишидан икки ой илгари унинг ўтказилиш вақтини эълон қилиши, уни ўтқазилишининг ташкилий масалалари билан шуғулланувчи Ташкилий Қўмитани тузиши ва ўз ҳисоботини аъзоларга тарқатиши лозим” деб ёзиб қўйилган!

Абдужалил буни билмаса – бу унинг проблемаси. Меники ҳам эмас, ташкилотники ҳам эмас! Бироқ у раҳбарлик муддатини асосли-асоссиз чўзганларни танқид қилишга уста.

Мен ҳақимда ёзган шотирлар менинг Абдужалилга ёзган хатларимни ўқиб, мағзи ва моҳиятига етсалар эди, улар даставвал Абдужалилга қуйидаги бир-икки саволни беришлари лозим эди: (1) Толиб ака сенга ҳақоратсиз, босиқ ва ҳурматингни жойига қўйиб хатлар ёзган экан, нега сен уларга жавоб бермаяпсан? (2) “Ошинг ҳалол бўлса кўчада ич” дегандай, сен ўзингни ҳақ деб ҳисобласанг нега Толиб акани мот қиладиган жавобларингни ёзмайсан? (3) Сен ЎИҲЖнинг 2-Конгрессида яна президент бўлиб сайлансанг аъзолар, хусусан Толиб ака билан қандай ишлайсан? (4) Нега Толиб акага бошқаларни қайраб хатлар ёздираяпсан?

“Тош” ва “Демократ” кабилар томонидан Абдужалилга мазкур саволлар берилмаган экан, мен бу шахс-шотирларни Абдужалил Бойматов ўз хатоларини бекитиш учун ёллаган одамлар, деб ҳисоблайман.