Aug 302019
 

Президент Шавкат Мирзиёев бошқарувининг 3-йилида олтинни хорижга экспорт қилиш кескин ошаябди.

Етти ойда хорижга деярли 3,5 миллиард долларлик олтин сотилди. [1].

Бу Озодлик хабарининг сарлавҳаси.

Озодлик хабари: “Ўзбекистон июль ойида аввалги беш ойдагидан кўпроқ олтин сотди. Давлат статистика қўмитасининг билдиришича, 2019 йилнинг январидан май ойигача хорижга 1 миллиард 200 миллион долларлик олтин сотилган эди. Июль ойида эса сотилган олтин миқдори 1 миллиард 400 миллион доллар бўлди.

Жами етти ой давомида Ўзбекистон хориж давлатларига 3 миллиард 400 миллион долларлик олтин сотган.

Қиёслаш учун айтиш лозимки, 2018 йилнинг январидан июль ойигача хорижга 1,5 миллиард долларлик олтин экспорт қилинган эди.

Статистика қўмитаси сўнгги беш йилда экспортда олтин ҳажми 12,1 фоиздан 31,8 фоизга кўтарилганини қайд этган.

Аввалроқ Ўзбекистон 2019 йилда 80 тонна олтин сотишни режалаштираётгани хабар қилинган эди. Бу эса 2018 йилга нисбатан 10 тоннага кўпроқдир”. Озодлик хабари тугади.

Қуйидаги маълумотларга ва ҳисоблашларга эътибор беринг.

Gold price. 28.08.2019. oz. 1 ounce=1,540.70 .( https://goldprice.org/ ).

1 ounce=28.3495

1,540.70

+14.40

+0.94%

Gold price. 28.08.2019. oz. 1 ounce=1,540.70 .( https://goldprice.org/ ).

1 грам олтин=49,5 АҚШ доллари.

1 кг олтин=49 500 АҚШ доллари.

1 тонна олтин=49 500 000 АҚШ доллари.

3,5 миллиард АҚШ доллари:3,5 000 000 000: 49 500 000=70 тонна.

1 АҚШ доллари=8 100 ўзбек сўми. 05.09.2017.

1 АҚШ доллари=9 401,5 ўзбек сўми. 28.08.2019.

Ўзбекистон 2019 йилнинг 7 ойида 3,5 миллиард АҚШ доллари, яъни 70 тонна олтинни хорижга сотган. Мамлакат олтин заҳираси (қуйма олтин) 340 тонна эканлигини ҳисобга олсак бу жуда кўп.

Нега президент Шавкат Мирзиёев олтинни сотишга жуда берилиб кетябди?

Мамлакатда 2017 йилнинг 5 сентябрида 1 АҚШ доллари 8 100 сўм бўлган бўлса, бугунги кунда 9 400 сўм. Айниқса, август ойида 1 АҚШ доллари 8 600 сўмдан 9 400 сўмгача кескин кўтарилди. Ўзбек сўми тинмай қадрсизланаябди, ватандошлар қашшоқлашябди.

Бу қашшоқлашиш Ўзбекистон Жаҳон банкидан 3,3 миллиард АҚШ доллари қарз олганидан кейин, 1 миллиард АҚШ доллари миқдорида Лондонда облигациялар чиқарганидан кейин рўй бермоқда.

Ўзбекистоннинг ташқи қарзи 20 миллиард АҚШ долларига етиб қолди, ялпи ички маҳсулотнинг 25 фоизидан 37 фоизга кўтарилди.

Мустақиллик йилларида мамлакатда минглаб тонна олтин қазиб олинди. Мамлакат иқтисоди ҳамон ўта қолоқ.

Мамлакатда коррупция даражаси жуда юқори бўлгани учун чет эл инвестицияси кириб келмаябди. Президент Шавкат Мирзиёев ватандошларга иқтисодий эркинлик, сиёсий эркинлик бермаябди. Ватандошлар ҳам на иқтисодий на сиёсий эркинликларни уюшиб талаб қилмаябдилар, курашмаябдилар.

Келажакда Ўзбекистоннинг ташқи қарзи кўпайиб кетиб, мамлакат даромадини фақат ташқи қарзга тўлаш билан овора бўлиб қолиши мумкин.

Масалан Покистон ташқи қарзини тўлаш учун Саудия Арабистони, Хитой ва Жаҳон банкидан қарз сўрашга мажбур бўлмоқда.

Ўзбекистонда давлат мулкчилиги ҳукмрон. Коррупция гуллаб яшнаябди. Иқтисодий эркинлик кўрсаткичи, сиёсий эркинлик кўрсаткичи, коррупция кўрсаткичи жуда паст ва бунинг оқибатида Ўзбекистон иқтисоди ўта қолоқ.

Зеро,Ўзбекистоннинг иқтисодий эркинлик кўрсаткичи 152-ўринда бўлган пайтда 51.5 баллга тенг эди, 2019-йилда эса 140-ўриндалагида 53.3га тенг.[2].

Дунё мамлакатлари орасида 12 поғонага кўтарилган бўлсада эркинлик кўрсаткичи атиги 1.8 баллга яхшиланган бўлиб ҳамон кўпроқ эркин бўлмаган (Mostly Unfree) мамлакатлар қаторида.

Сиёсий эркинлик кўрсаткичи бўйича Ўзбекистон 9 балл билан Тожикистон ( 9 балл ) даражасига эришган ва албатта Шимолий Кореадан ( 3 балл ), Туркманистондан ( 2 балл ) анча узоқлашган. Бироқ, дунёнинг энг эркин мамлакатлари Финляндия ( 100 балл ), Норвегия ( 100 балл ), Швециялардан ( 100 балл ) жуда кейинда ва ҳаттоки Афғонистон (27 балл), Эрондан (18 балл) ҳам сиёсий эркинликлар бўйича орқада. [3].

Умуман олганда Ўзбекистон ёмонларнинг энг ёмонлари бўлган 13 мамлакат қаторида.[4].

Ўзбекистонда коррупция кўрсаткичи (Corruption Perceptibility Index) 2018-йилда 22 балл билан дунёнинг 180 мамлакати қаторида 157-ўринни эгаллаган бўлса, 2019 – йилда 23 балл билан 158 – ўринни эгаллади. Ўзбекистоннинг коррупция кўрсаткичи 1 баллга яхшилангани билан дунёнинг бошқа мамлакатларида коррупция кўрсаткичи Ўзбекистонга нисбатан кўпроқ яхшилангани учун Ўзбекистон 157 – ўриндан 158 – ўринга тушиб қолган. [5].

Ўзбекистоннинг АЖБ ЯИМси ($1,560) дунёнинг ўртача АЖБ ЯИМсидан ($11,673) қарийб 7 баравардан кўпроқ кам (7,48). [6,7].

Ўзбекистоннинг АЖБ СОПси ($7,810) дунёнинг ўртача АЖБ СОПсидан ($18,961) 2 баравардан кўпроқ кам (2,43). [6,7].

Ўзбекистоннинг иқтисодий кўрсаткичлари дунёнинг ўртача иқтисодий кўрсаткичларидан 2 баравар кам бўлса, Ўзбекистоннинг иқтисодини қолоқ дейишимиз мумкин. Бироқ Ўзбекистоннинг АЖБ ЯИМси дунёнинг ўртача АЖБ ЯИМсисдан 7 баравардан кўпроқ, Ўзбекистоннинг АЖБ СОПси дунёнинг ўртача АЖБ СОПсидан 2 баравардан кўпроқ орқадалигини баралла ўта иқтисодий қолоқ дейишга мажбур бўламиз. [6,7].

2018-йилнинг декабрида Халқаро рейтинг агентликлари Fitch va Standard & Poor’sлар Ўзбекистоннинг АЖБ ЯИМси $1,200га тенглигини аниқлашган эди. Бу кўрсаткич бўйича олганда Ўзбекистоннинг иқтисодий аҳволи янада аянчлилиги аёнлашади. [8].

Олтин, уран,газ ва бошқа табиий боыликларга бой, коррупционерларга ҳам бой, аммо халқи қашшоқ Ўзбекистонда, Навоий вилоятида Учқудуқ деган жой бор. Учқудуқ “Ялла” гуруҳини дунёга машҳур қилди ёки Учқудуқни “Ялла” дунёга танитди десак ҳам муболаға бўлмайди.. Учқудуқда уран ва олтин қазиб олинади. Дунёга танилган,хушовоз хонанда Фарруҳ Зокиров ва “Ялла” гуруҳи ижросида “Учқудуқ” қўшиғини тингланг. [9].

Абдужалил Бойматов

Ўзбекистон Инсон Ҳуқуқлари Жамияти вице президенти.

30– август, 2019-йил.

Дублин, Ирландия.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Етти ойда хорижга деярли 3,5 миллиард долларлик олтин сотилди. 21.08.2019. ( https://www.ozodlik.org/a/30120454.html ).

2. 2019. Index of Economic Freedom.

( https://www.heritage.org/index/ranking ).

3. Freedom in the World 2019.

( https://freedomhouse.org/report/countries-world-freedom-2019).

4. Worst of the worst. 2019. ( https://freedomhouse.org/report/freedom-world/freedom-world-2019/democracy-in-retreat ).

5.Transparency International. Corruption Perceptions Index 2018

( https://www.transparency.org/cpi2018 ).

6. International Monetary Fund. 2019.GDP per capita, current prices. U.S. dollars per capita(https://www.imf.org/external/datamapper/NGDPDPC@WEO/OEMDC/ADVEC/WEOWORLD ).

7. Statistics Times.GDP Indicators 2019

( http://statisticstimes.com/economy/gdp-indicators-2019.php ).

8. Fitch Assigns Uzbekistan ‘BB-‘ IDRs; Outlook Stable

20 Dec 2018. ( https://www.fitchratings.com/site/pr/10057197 ).

9. Ялла – Учкудук (Yalla – Uchquduq). ( https://www.youtube.com/watch?v=bjsmhP0XZEc ).