Абдукарим Шодиев устидан жиноий иш очилиб, ҳибсга олинди. Ўзбекистонда қийноқ ва коррупция ўртасида қандай боғлиқлик бор?

2018-йилнинг 9-март куни Жиноят ишлари бўйича Тошкент шаҳар судининг қарорига кўра, Ўзбекистон Ички Ишлар Вазирлиги жазони ижро этиш бошқармасининг собиқ бошлиғи, милиция полковниги, 56 яшар Абдукарим Шодиев устидан жиноят иши очилиб, эҳтиёт чораси сифатида судгача ҳибс қилинди. Ҳибсга олинган пайтда Ўзбекистон ИИВ академиясида ўқитувчи бўлиб ишлаган (1999-йилдан 2018-йилгача Жазони ижро этиш бошқармасида раҳбар лавозимларда ишлаган). Абдукарим Абдураҳмонович Шодиевга нисбатан Жиноят Кодексининг 301-моддаси (“хокимиятни суистеъмол қилиш”) ва 230-моддаси (“айбсиз одамни жавобгарликка тортиш”) асосида айблов илгари сурилган.

Шодиев бир умрга озодликдан маҳрум қилинган МХХ раисининг собиқ ўринбосари Шуҳрат Ғуломов иши доирасида ҳибсга олинган. Шодиевнинг ҳибсга олинишига алоқадор бошқа бир мулозимнинг, исми сир қолиши шарти билан Озодликка айтишича, МХХнинг 2018-йилида тугатилган Коррупция ва уюшган жиноятчиликка қарши кураш бошқармаси бошлиғи ўринбосари бўлиб ишлаган Тоймураз Алимов устидан қўзғатилган маҳбусларни мунтазам қийнаганига оид жиноий ишда ҳам Абдукарим Шодиев фигурантдир.[1]

Қамоқхонада бўлиб чиққан кўплаб маҳбусларнинг айтишлари бўйича Абдукарим Шодиев бошчилик қилган Жазони ижро этиш бошқармасига қарашли қамоқхоналарда маҳбуслар ўта ваҳшийларча , кенг миқёсда қийноқлар қўлланилганлиги, ўта шавқатсиз ноинсоний муносабатларга дучор қилинганликлари учун унга палач (жаллод) деб лақаб қўйишган.

Бу мақолани ёзаётганимда, Абдукарим Шодиевнинг ҳибсга олинмаганлиги, унинг ИИВ академиясида ўқитувчиликни давом эттираётганлиги ҳақидаги хабар ИИВ веб сайтида 16-март куни пайдо бўлганлигини ОАВ тарқатган [2,3].

Абдукарим Шодиевнинг ҳибсга олинганлиги ёки олинмаганлиги Ўзбекистондаги қийноқ ва коррупция билан боғлиқ бўлган вазиятга унинг ҳозирги кунларда эгаллаб турган лавозимининг, мавқеининг таъсири йўқ.

Қорақалпоғистон республикасида жойлашган Жаслиқ қамоқхонасидаги (канцлагер) маҳбусларга бўлган ўта ноинсоний қийноқлар ҳақида Ўзбекистон

Инсон Ҳуқуқлари Жамияти Сирдарё вилояти бўлимининг раиси Аъзам Фармонов , шоир, ҳуқуқ фаоли Юсуф Жума ва Эрк Демократик партиясининг фаоли, журналист Муҳаммад Бекжонлар батафсил, мукаммал жамоатчиликка ошкор этганлар.

Аъзам Фармоновга оид иқтибос: “Жудаям озиб кетибди январь ойида кўрганимдан. Нимага озиб кетдингиз, деб сўраганимда, ҳўжайиним, яшашни ҳам хоҳламай қолдим, деди қаттиқ изтиробга тушиб”,деди Озода Ёқубова Озодлик билан суҳбатда.

Унинг илова қилишича, Аъзам Фармонов озодликка чиқишига саноқли ойлар қолар экан уч марта изоляторга ташлашган.

“Январь ойида 5 кунга изоляторга ташлашган, февраль ойида 10 кунга изоляторга ташлашган, март ойида 20 кунга изоляторга ташлашган.Яъни умрбод қамоқда ўтирадиганлар турмасига олиб ўтиб, 20 кунда жуда қаттиқ қийнашган. Бошига нафас қисувчи махсус резинали мосламалар кийгизиб, қийноққа солишган. Ҳаво қисганда, ҳаттоки, ҳушимдан кетиб қолаёздим. Бошимга қоп кийгизиб, бошимни энгаштириб олиб ўтишди мени, деб менга гапириб берди. Ҳаттоки, қўлида қолган наручник изларигача кўрсатди менга”, дейди Озода Ёқубова Озодлик билан суҳбатда. Иқтибос тугади [4].

Ўзбекистон қамоқхоналаридаги қийноқлар ва ноинсоний муносабатлар тўғрисида “Ўтюраклар клуби” Халқаро ҳуқуқ ташкилотининг раиси Мўътабар Тожибоева, Sahwii радиоблогиининг муҳаррири Муҳаммадсолиҳ Абутов, “Серқуёш Ўзбекистон” мухолиф ташкилотининг раиси Санжар Умаров, иқтисодчи олим, тадбиркор Рустам Усмонов, ҳуқуқ фаоли Аъзам Турғунов ўз хотираларида кенг, батафсил ёритганлар.

Юқоридаги сиёсий маҳбусларнинг хотиралари билан танишиб наҳотки, Жазони ижро этиш бошқармасига қарашли қамоқхоналарда ишловчи ходимлар инсонийлик қиёфасини шунчалик даражада йўқотганлар деган савол туғилади.

Ўзбекистонда тергов жараёнида ва қамоқхоналарда қийноқларнинг кенг қўлланилганлиги, айбланувчи ва маҳкумларнинг ноинсоний муносабатларга дучор қилинганлиги сабабларини қуйидаги олий даражадаги раҳбарларнинг

жиноятлари мисолида жавоб топгандай бўламиз.

Ўзбекистоннинг марҳум диктатори Ислом Каримовнинг кўплаб жиноятларидан фақат тўртагина мисол :

1.Диктатор Ислом Каримов ўз жияни Жамшид Каримовни журналистик фаолияти учун суд қарорисиз, тиббий экспертизасисиз 11 йилдан ортиқ руҳий касаллар шифохонасида сақлади;

2.Диктатор Ислом Каримов ўз муҳолифлари: диний ва дунёвий мухолифат учун Жаслиқ қамоқхонасини (канцлагери) қурдирди;

3.2005-йилнинг 13-май куни Андижон шаҳрида 10минглаб тинч намойишчиларга ўқ отишга буйруқ берди. Бу Андижон қирғинида минглаб тинч намойишчилар нобуд бўлди;

4.Диктатор Ислом Каримов ўзининг қизлари Гулнора Каримова (коррупция, зўравонлик билан 2 миллиарддан ортиқ бойлик ўмарган), Лола Тиллаева-Каримовалар (коррупция йўли билан 2 миллиардча бойлик ўмарган) учун коррупция йўли билан бойлик ўмаришга шароит яратиб берди.

Диктатор Ислом Каримов вафотидан кейин (2016-йилнинг сентябри) унинг қўл остида ишлаган юқори лавозимдаги раҳбарлар:

1.МХХ раиси Рустам Иноятов (катта бойлик тўплаган)[5];

2.МХХ раисининг ўринбосари Шуҳрат Ғуломов(0.5 миллиарддан кўпроқ бойлик тўплагани);

3.Ўзбекистоннинг собиқ Бош прокурори Рашиджон Қодиров, (2000-2015-йиллар давомида коррупция йўли билан ярим миллиарддан ортиқ) коррупция йўли билан бойлик тўплаганликлари жамоатчиликка ошкор бўлди [6].

Диктатор Ислом Каримов, унинг қизлари ва юқори лавозимда ишлаган раҳбарлар Ўзбекистон конституциясининг 26-моддаси [7] қийноқ қўлланилганлигини,

26-модда.

Жиноят содир этганликда айбланаётган ҳар бир шахснинг иши судда қонуний тартибда, ошкора кўриб чиқилиб, унинг айби аниқланмагунча у айбдор ҳисобланмайди. Судда айбланаётган шахсга ўзини ҳимоя қилиш учун барча шароитлар таъминлаб берилади.

Ҳеч ким қийноққа солиниши, зўравонликка, шавқатсиз ёки инсон қадр-қимматини камситувчи бошқа тарздаги тазйиққа дучор этилиши мумкин эмас.

Ҳеч кимда унинг розилигисиз тиббий ёки илмий тажрибалар ўтказилиши мумкин эмас.

Ўзбекистон парламенти 1995-йилнинг сентябрида ратификация қилган Фуқаровий ва сиёсий ҳуқуқлар ҳақидаги пактнинг 7-моддаси[12]

Статья 7

Никто не должен подвергаться пыткам или жестоким, бесчеловечным или унижающему его достоинство обращению или наказанию. В частности, ни одно лицо не должно без его свободного согласия подвергаться медицинским или научным опытам.

билган ҳолатда шу жиноятларни амалга оширишган.

Ўзбекистоннинг юқори лавозимларида ишлаган раҳбарлар учун БМТнинг маҳбуслар билан муомала қилишнинг минимал стандарт қоидаларидан хабардор бўлишган.

Бу қоидалар 122 та. Биринчи қоидада қийноқ тақиқланган:

RULES OF GENERAL APPLICATION

Basic principles

Rule 1

All prisoners shall be treated with the respect due to their inherent dignity

and value as human beings. No prisoner shall be subjected to, and all

prisoners shall be protected from, torture and other cruel, inhuman or

degrading treatment or punishment, for which no circumstances whatsoever

may be invoked as a justification. The safety and security of prisoners, staff,

service providers and visitors shall be ensured at all times.

Бундан ташқари Ўзбекистон парламенти томонидан БМТнинг қийноқлар бўйича конвенцияси, 1995 йил, коррупция бўйича конвенцияси 2009-йилда ратификация қилинганидан мутлақо хабардор бўлганлар.

Ўзбекистоннинг юқори даражадаги раҳбарларининг Ўзбекистон конституцияси, БМТнинг 2 та пактлари ва конвенцияларини тап тортмасдан оёқ ости қилиши, бу раҳбарларнинг зеҳнияти 21-аср эмас, ўрта асрларнинг зеҳнияти эканлигини эслатади. Бу раҳбарларни етиштириб чиққан Ўзбекистондаги ижтимоий, сиёсий, иқтисодий ва маънавий муҳит ҳам ўрта асрларга хос. Ўзбекистон ватандошларининг аксарияти Ўзбекистон конституцияси, БМТнинг 2та пакти ва 70тача конвенциялари ҳақида ҳеч қандай тасаввурга эга эмаслар. Зеро, ўрта асрларда конституция ҳам, БМТ ҳам, пактлар ҳам, конвенциялар ҳам йўқ эди.

Абдужалил Бойматов

Ўзбекистон Инсон Ҳуқуқлари Жамияти вице президенти.

18-март, 2018-йил.

Дублин, Ирландия.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Ўзбекистон қамоқхоналарини қарийб 20 йил бошқарган Абдукарим Шодиев ушланди. 12.03.2018. ( https://www.ozodlik.mobi/a/qamoq-jazo-nozir/29094499.html ).

2. ИИВ: полковник Абдукарим Шодиев ушлангани ҳақида хабар нотўғри тарқатилган. 16.03.2018. ( https://sputniknews-uz.com/society/20180316/7729916.html ).

3. В МВД Узбекистана опровергли задержание «главного тюремщика страны» . 16.03.2018. ( https://www.centralasian.org/a/29103386.html?ltflags=mailer ).

4. Аъзам Фармонов турмуш ўртоғи унинг қийноққа тутилганини билдирди. 05.07.2015. ( https://www.ozodlik.org/a/27110785.html ).

5. МХХнинг эски раҳбари ҳақида нималар маълум? (ВИДЕО). 31.01.2018. ( https://www.ozodlik.org/a/rustam-inoyatov-kim-edi/29009551.html ).

6. Ўзбекистон собиқ Бош прокурори Рашиджон Қодировнинг ҳибсга олингани расман тасдиқланди. 24.02.2018. ( https://www.ozodlik.org/a/rashid-qodirov-arrested-mxx/29057058.html ).

7. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. (http://constitution.uz/oz/clause/index#section23 ).

8. Международный пакт о гражданских и политических правах. (http://www.un.org/ru/documents/decl_conv/conventions/pactpol.shtml ).

9. United Nations Standard Minimum Rules for the Treatment of Prisoners

(the Nelson Mandela Rules). ( https://www.unodc.org/documents/justice-and-prison-reform/GA-RESOLUTION/E_ebook.pdf ).