40 кун Туркияда

 

 

  

3.“Кемани Америка қўриқламоқда”

Тўйга келувчилар тўрт жойда тўхташди. Биттаси Истанбулнинг Авропа қисми Таксимда ва қолган учтаси Осиё қисми Кадикўйда. Бири соҳилнинг ёнида бўлса, қолган иккитаси Бўстончи томонда. Истанбулда яшаб, ишлаб юрганлардан ҳам билганларимизни таклиф қилдик.

Кема Ҳайдарпошша истасёнида кутиб тураркан, меҳмонлар порт қўналғасидан ташқарига чиқишга иккиланиб қолганларини сездик. Орадан беш-ўн дақиқа ўтиб, гуриллаб чиқиб келишди.

Уларни бошлаб келаётган йигит бироз хафа қиёфада эди.

-Тинчликми?

-Кимдир “Кемани ўзбек миршаблари билан турк полицияси босмоқчи. Ҳаммани ушлаб кетишади” деб гап тарқатибди. Буларни кўндирдим, лекин яна бир гуруҳ келолмай турибди,-деди у.

Бироз жаҳлим чиқди. Лекин бунақа нарсаларни энди кўрмаётганим учун ўзимни қўлга олдим.

-Нима деб тинчитдинг?

-“Кемани Америка қўриқламоқда, на турк, на ўзбек миршаблари кира олишади” дедим…

Бир йилдан буён Туркияда яшаётган бу йигитнинг топқирлигига қойил қолдим

.

-Ҳамма Американи ёмонлагани билан унинг қудратли куч эканлигини инкор қила олмайди. Бу ерда Америкага ишонадилар. Ўрнагини ҳар куни Туркия сиёсий ҳаётида ҳам кўриш мумкин,- деб қўйди у.

Унинг гаплари ҳақ, буни қисқа вақтда ўзим ҳам кузатдим. Туркия ҳаётида жуда катта ўзгаришлар қилаётган ҳукмрон “АК” партияси ҳақида гап кетар экан, унинг мухолифлари очиқдан-очиқ “Бу партияни Америка тузган, Ражаб Таййиб Эрдўған Вашингтоннинг одами” дейишади. Буни пана-панада эмас, телевизор экранларидан бақира-бақира айтишади. “Ҳатто партиянинг номини ҳам “АК” деб Америкага мослаштиирб қўйган” деб юборди биттаси. Тавба деб қолдим. Бунча бир-биримизга ўхшамасак.

Худди бизда кимни қораламоқчи бўлишса, уни МХХчи деганлари каби Туркияда ким кимни ёмон кўрса, “Американинг қулоғи” деркан.

Таксимда бир ҳужжатни тасдиқлаш учун нотариусга кирдик. Америкада бу иш асосан бепул, нари борса бир-икки доллар олишади. Таксимда эса бир ҳужжатни тасдиқлашга 75 доллар сўради.

-Америкага нисбатан жуда қиммат-ку?-деб юборибман. Балога қолдим. Туркияда пул янги бўлганидан кейин нарх-наво, солиқлар ошганига қадар Американи айблаб кетди. Ҳатто Таксимда намойишга чиққанлардан тортиб, мамлакатни исломлаштириш ҳам Американинг режаси эмиш. Истанбулда қатнов кўплиги ҳам Американинг “ҳунари” экан.

-Қатновни камайтирш учун муҳташам Мармарай тунелини қуришибдику!-дедим ҳуқуқшуносни асабидан тушириш учун.

-У ҳам Американинг иши! Ўзимизга эмас, японларга қурдирди!

Кулгим келди.

-Қуёшнинг чиқиш ва ботиши-чи?-дея гапни ҳазилга йўймоқчи бўлдим.

-Керак бўлса Америка уни ҳам назорат қилади. Истаса ўн кундан кейин Истанбулда қор ёғдиради,-деди.

Айтганини тўлаб, ташаккурлар айтиб, чиқиб кетишдан бошқа илож қолмади.

Лекин ўн кундан кейин ростдан ҳам қор ёғди. Бу Американинг иши эмаслигига ўша ҳуқуқшуносни ишонтиролмасам керак…

Америкалик бўлишнинг фойдали томони ҳам бор экан.

Магистрал йўлга чиқаётганимизда ижарага олган машинамизни полиция тўхтатди. Ҳужжатни эмас, қаерданлигимизни сўради. Жияним “Ўзбекистонданмиз” деди.

-Нега машинанинг номери йўқ,-деб туриб олди. “Бор” деса, “йўқ” дейди. Ҳужжатимни кўрсатиб, Америкадан келганимизни айтганим билан вазият бир зумда ўзгарди. Ана ҳурмату мана ҳурмат!

Шукур, яхши одам экан, агар “Америка нега Ироққа ҳужум қилди?” деб ёқамиздан олса нима қилардик?

Жаҳонгир Маматов.

(Давоми бор).

jahonnoma.com

40 кун Туркияда

4.Чизгилар

Мирзо Улуғбекнинг замондош ва илмдоши  даниялик Тихо Браҳе йигитлик чоғида дўсти билан баҳслашиб қолади. Баҳс даҳанаки жангга айланиб, охири улар дуэлга чиқадилар. Дўсти қилич билан Тихонинг бурнини кесиб ташлайди.

“Энди осмонга қараб яшайдиган бўлдинг, ерга қаролмайсан,  қолаверса энди ҳид ололмайсан”,-деган экан “дўсти”.

Дунёнинг ишларини қарангки, Тихо рамзий маънода кўкка қараб яшаган ва даврининг кучли астрономик жадвали-харитасини тузган. Космосдаги ҳаракат системасини асослаб берган Кеплер уни устози аввалин деб билган. Кеплернинг ёзишича,  олтин бурун тақиб яшаган Тихо ўлаётган пайтда “Бурнимни кесган дўстимга раҳмат, бўлмаса вақтимини ҳид олиш кемирарди” деган экан.

Рақибига  шу тарзда кинояли раҳмат айтиш ўзимида ҳам бор.

Биз Истанбулда тўйни эсон-омон ўтказиб олганимиздан кейин қариндошлар бирин-кетин уйга қайта бошладилар. Қайтишлари билан уларни сўроққа тутишибди, “Қаерга  борганингизни биламиз, нималарни гаплашдингиз?” ва ҳоказо таниш саволлар. Улардан тушунтириш хатлари ёзиб олишибди. Буни эшитиб опамга телефон қилдим.

-Бу ҳақда ўйлама укажон,-дедилар опам.-Энг асосийси ёшлар бахтли бўлишсин! Бизга кўришмоқ насиб этди. Шунисига шукур! Булар тўйдан қўрқадиган бўлиб қолишибди. Худойим уларга тўй насиб этсин!

-Уларга ҳам раҳмат, сизларни тўйдан олдин “чақиришганда” кўришолмай қолардик,-дедим Тихо фалсафасини эслаб.

Биз Истанбулда эканлигимизда “турклар сунъий ирқ” деган тортишма чиқиб қолди. 15 йил олдин бунақа гап айтган одамнинг оёғини осмондан қилиб юборишарди. Энди эса бу масалани телевизион дастурларида баҳс мавзусига айлантиришибди. Биттаси ҳатто:

-Булар бўрининг кўкка тумшуқ чўзиб турганини туркчилик дейишади,-деб туркларни камситмоқчи ҳам бўлди.

Унга “Сен бир умр оёқ остига қараб нима топдинг?” дейдиган мард топилмади.

Ахир кўкда юлдузлар бор…

Ахир кўкда поёнсиз фазо бор…

Ахир кўкда буюк Оллоҳ бор…

Шундай экан, ҳайвон ҳам, инсон ҳам кўкка қараса ва кўкка интилса буюк ҳақиқатга интилмайдими? Шундай! Лекин баъзиларнинг фалсафаси азалдан аниқ. Уларга кўра бош кўтармаслик керак, доим пастга қараш лозим. Буни соддагина қилиб бурунга боқиш ҳам дейиш мумкин.

Кўз бурунга боқа-боқа кўкни кўрмай қолади.

Кўзларга кўкка боқиш насиб этсин!

Жаҳонгир Маматов.

jahonnoma.com

http://turonzamin.org/2013/12/23/turkiya4/#more-23143